शिवसेना पक्षाबद्दल संपूर्ण माहिती | Shivsena Information in Marathi

शिवसेना: महाराष्ट्राचे राजकीय शक्तीस्थान, शिवसेना हा महाराष्ट्र राज्यात मजबूत प्रभाव असलेला राजकीय पक्ष आहे. शिवसेनेचा इतिहास, विचारधारा आणि प्रभाव जाणून घेण्यासाठी वाचा. महाराष्ट्राच्या राजकारणात अनेक दिवसांपासून उलथापालथ सुरू आहे. शिवसेनेच्या नाव आणि चिन्हावरील हक्कावरून काही दिवसांपासून उद्धव ठाकरे आणि एकनाथ शिंदे यांच्यात वाद सुरू होता. दरम्यान, निवडणूक आयोगाने मोठा निर्णय दिला आहे. निवडणूक आयोगाच्या या निर्णयानंतर उद्धव ठाकरे यांच्याकडून शिवसेनेचे नाव आणि पक्षाचे चिन्ह हिसकावण्यात आले आहे. निवडणूक आयोगाने पक्षाचे नाव आणि शिवसेनेचे चिन्ह एकनाथ शिंदे गटाकडे सुपूर्द केले आहे.

शिवसेना पक्षाबद्दल संपूर्ण माहिती – Shivsena Information in Marathi

परिचय

शिवसेना, ज्याचे भाषांतर शिवाच्या सैन्यात केले जाते, हा महाराष्ट्र, भारतातील एक प्रादेशिक राजकीय पक्ष आहे. महाराष्ट्रातील मराठी भाषिकांच्या हक्कांचे आणि हिताचे रक्षण करण्याच्या उद्देशाने करिश्माई नेते बाळासाहेब ठाकरे यांनी 1966 मध्ये या पक्षाची स्थापना केली होती. वर्षानुवर्षे, शिवसेना ही राज्यातील एक प्रमुख राजकीय शक्ती म्हणून उदयास आली आहे, ज्यामध्ये समर्पित मतदारांचा आधार आणि राज्य सरकारमध्ये मजबूत उपस्थिती आहे. या लेखात आपण शिवसेना, तिचा इतिहास, विचारधारा आणि महाराष्ट्राच्या राजकारणावरील प्रभाव यांचा जवळून आढावा घेणार आहोत.

शिवसेनेचा इतिहास

महाराष्ट्रातील दक्षिण भारतीय आणि गुजरातींच्या वाढत्या प्रभावाची प्रतिक्रिया म्हणून शिवसेनेची स्थापना करण्यात आली, जी स्थानिक मराठी संस्कृती आणि अस्मितेला धोका म्हणून पाहिली जात होती. त्यावेळी व्यंगचित्रकार आणि पत्रकार असलेले बाळासाहेब ठाकरे यांनी मराठीचा अभिमान वाढावा आणि मराठी भाषिकांचे हित जपावे या उद्देशाने पक्षाची स्थापना केली. पक्षाची सुरुवातीची वर्षे रस्त्यावरील निदर्शने, बाहेरच्या लोकांविरुद्ध आक्रमक मोहिमा आणि मराठी राष्ट्रवादी अजेंडा यांनी चिन्हांकित केली.

कालांतराने, बेरोजगारी, भ्रष्टाचार आणि प्रादेशिक विकास यासारख्या मुद्द्यांवर लक्ष केंद्रित करून शिवसेना मुख्य प्रवाहातील राजकीय पक्ष म्हणून विकसित झाली. या पक्षाने 1990 च्या दशकात भारतीय जनता पक्ष (BJP) सोबत युती केली, ज्यामुळे त्याचा मतदार आधार वाढवण्यात आणि राज्याच्या राजकारणात त्याचा प्रभाव वाढण्यास मदत झाली. शिवसेना महाराष्ट्रातील अनेक राज्य सरकारांचा एक भाग आहे आणि अनेक वेळा मुख्यमंत्रीपद भूषवले आहे.

शिवसेनेची विचारधारा

मराठी संस्कृती आणि अस्मितेवर भर देणारा, उजव्या विचारसरणीचा, हिंदू राष्ट्रवादी पक्ष म्हणून शिवसेनेचे वर्णन केले जाते. पक्षाची विचारधारा हिंदुत्वाच्या तत्त्वावर आधारित आहे, जी भारतातील हिंदू संस्कृती आणि मूल्यांना प्रोत्साहन देऊ इच्छिते. 1992 च्या बाबरी मशीद विध्वंसातील सहभाग आणि व्हॅलेंटाईन डे सेलिब्रेशनला विरोध यासह शिवसेना गेल्या अनेक वर्षांपासून अनेक वादांमध्ये अडकली आहे.

मात्र, महाराष्ट्रातील जनतेसाठी महत्त्वाचे असलेले शेतकऱ्यांचे हक्क, प्रादेशिक विकास, बेरोजगारी हे मुद्देही शिवसेनेने उचलून धरले आहेत. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस या राष्ट्रीय पातळीवरील सत्ताधारी पक्षाच्या धोरणांवरही पक्षाने जोरदार टीका केली आहे.

शिवसेनेचा प्रभाव

महाराष्ट्राच्या राजकारणावर आणि समाजावर शिवसेनेचा मोठा प्रभाव पडला आहे. पक्षाच्या मराठी राष्ट्रवादी कार्यक्रमामुळे महाराष्ट्रातील लोकांमध्ये प्रादेशिक अभिमान आणि अस्मितेची तीव्र भावना निर्माण झाली आहे. शिवसेनेच्या बाहेरील लोकांविरुद्धच्या मोहिमा अनेकदा फुटीरतावादी आणि भेदभाव करणाऱ्या म्हणून पाहिल्या गेल्या आहेत, पण त्यांनी मराठी भाषिक लोकसंख्येला वेठीस धरले आहे आणि त्यांना राज्याच्या राजकारणात आवाज दिला आहे.

प्रादेशिक विकासाला चालना देण्याचे आणि महाराष्ट्रातील लोकांच्या फायद्याची धोरणे राबवण्याचे श्रेयही शिवसेनेला जाते. आपला मतदारसंख्या वाढवण्यात आणि राज्य आणि स्थानिक पातळीवर निवडणुका जिंकण्यात पक्षाला यश आले आहे. शिवसेनेच्या भाजपसोबतच्या युतीमुळे त्याला सरकार बनवण्यात आणि राष्ट्रीय राजकारणातही त्याचा प्रभाव वाढण्यास मदत झाली आहे.

33 वर्षांपूर्वी भाजप शिवसेनेचा मित्र बनला

हिंदुत्वाच्या लाटेत 33 वर्षांपूर्वी 1989 मध्ये भाजप आणि शिवसेनेची युती झाली होती. शिवसेनेचा भाजपशी संबंध 1984 मध्येच सुरू झाला. त्यावेळी शिवसेनेचे मनोहर जोशी यांच्यासह दोन नेत्यांनी मुंबईतून भाजपच्या चिन्हावर लोकसभा निवडणूक लढवली होती, मात्र त्यांचा पराभव झाला होता.

शिवसेना-भाजप युतीमागे प्रमोद महाजन यांचा मेंदू होता. ते त्यावेळी भाजपचे सरचिटणीस होते आणि त्यांचे बाळ ठाकरे यांच्याशी चांगले संबंध होते. त्यावेळी भाजपचा पक्ष देशभरात विस्तारत होता आणि त्याला महाराष्ट्रात प्रादेशिक शक्तीची गरज होती. अशा परिस्थितीत भाजपसाठी शिवसेना हाच उत्तम पर्याय होता, कारण दोन्ही पक्षांची विचारधारा सारखीच होती.

1990: शिवसेनेला 52 जागा, भाजपच्या खात्यात 42 जागा

बाळासाहेबांच्या काळात शिवसेना महाराष्ट्राच्या राजकारणात नेहमी मोठ्या भावाच्या भूमिकेत राहिली. त्यामुळेच युती करताना लोकसभा निवडणुकीत भाजप जास्त जागा लढवणार, तर विधानसभा निवडणुकीत शिवसेनेला जास्त जागा मिळणार हे निश्चित झाले होते.

1990 च्या विधानसभा निवडणुकीत शिवसेनेने एकूण 288 जागांपैकी 183 जागा लढवल्या होत्या. तर भाजपने 104 जागांवर उमेदवार उभे केले. त्या निवडणुकीत शिवसेनेला 52 तर भाजपने 42 जागा जिंकल्या होत्या. शिवसेनेचे मनोहर जोशी विरोधी पक्षनेते झाले.

1995: शिवसेना-भाजप युतीचे सरकार प्रथमच स्थापन झाले

1995 मध्ये भाजप-शिवसेनेने पुन्हा एकत्र निवडणूक लढवली. राममंदिर आंदोलनामुळे हिंदुत्वाची लाट शिगेला पोहोचली होती. याचा फायदा दोघांना निवडणुकीत मिळाला. शिवसेनेने 73 जागा जिंकल्या, तर भाजपला 65 जागा मिळाल्या.

त्यानंतर ज्या पक्षाला जास्त जागा मिळतील तोच मुख्यमंत्री होईल, असा फॉर्म्युला बाळासाहेब ठाकरेंनी दिला. या जोरावर शिवसेनेचे मनोहर जोशी मुख्यमंत्रीपदी विराजमान झाले तर भाजपचे गोपीनाथ मुंडे उपमुख्यमंत्री झाले. मात्र, हाच फॉर्म्युला नंतर दोन्ही पक्षांमध्ये वादाचा मुद्दा ठरला.

1999: शिवसेना आणि भाजपने 1999 च्या निवडणुका एकत्र लढल्या, बहुमताच्या जादुई आकड्यापेक्षा 20 जागा कमी . त्यावेळीही शिवसेनेचा मोठा वाटा होता. शिवसेनेने 69 तर भाजपने 56 जागा जिंकल्या. तथापि, युतीला 125 जागा मिळाल्या, 145 च्या बहुमताच्या आकड्यापेक्षा 20 कमी.

उर्वरित जागांवर बहुमतासाठी चुरस लागेल, असे शिवसेनेला वाटत होते, मात्र भाजपने फारसा रस दाखवला नाही. त्यावेळी भाजपचे गोपीनाथ मुंडे मुख्यमंत्रीपदासाठी इच्छुक होते, असे सांगितले जाते. 23 दिवस भाजप-शिवसेनेची चर्चा सुरू राहिली, मात्र कोणताही मार्ग निघाला नाही. अखेर राष्ट्रवादी आणि काँग्रेसने मिळून सरकार स्थापन केले.

2004: शिवसेनेत बंडखोरी झाल्यानंतर भाजपने विरोधी पक्षनेतेपद मागितले.

1999 मध्ये मुख्यमंत्रीपदासाठी चढाओढ असतानाही शिवसेना आणि भाजपने 2004 च्या विधानसभा निवडणुका एकत्र लढल्या. या निवडणुकीत शिवसेनेने 62 तर भाजपने 54 जागा जिंकल्या. जास्त जागा जिंकल्याने पुन्हा एकदा शिवसेनेला विरोधी पक्षनेतेपद मिळाले. मात्र, 2005 मध्ये नारायण राणे यांनी सुमारे डझनभर आमदारांसह काँग्रेसमध्ये प्रवेश केल्यावर भाजपने शिवसेनेकडून विरोधी पक्षनेतेपदावर दावा केला, परंतु शिवसेनेने नकार दिला.

2009: 20 वर्षांत प्रथमच भाजपने शिवसेनेला मागे टाकले

2009 मध्ये, सलग दुसऱ्यांदा विधानसभा निवडणुकीत भाजप-शिवसेना युतीला पराभवाचा सामना करावा लागला, परंतु भाजपने पहिल्यांदाच शिवसेनेला मागे टाकले. या काळात भाजपने 46 तर शिवसेनेने 45 जागा जिंकल्या. या दरम्यान भाजपला विरोधी पक्षनेतेपद मिळाले.

2014 : 25 वर्षे जुनी युती तुटली, फडणवीस मुख्यमंत्री झाले

2014 च्या लोकसभा निवडणुकीत मोदी लाटेमुळे भाजपचा उत्साह शिगेला पोहोचला होता. अशा स्थितीत महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीत भाजपने शिवसेनेपेक्षा जास्त जागांची मागणी केली. एकमत झाले नाही आणि २५ वर्षे जुनी युती तुटली. त्याचबरोबर या निवडणुकीत राष्ट्रवादी आणि काँग्रेसचीही आघाडी होऊ शकली नाही.

एकट्या लढण्याचा फायदा भाजपला मिळाला आणि 122 जागा जिंकल्या. सर्व जागा लढवूनही शिवसेनेला केवळ ६३ जागा जिंकता आल्या. याच काळात भाजप नेते देवेंद्र फडणवीस मुख्यमंत्री झाले. मात्र, काही दिवस विरोधी पक्षात बसल्यानंतर शिवसेनेने सरकारमध्ये सहभागी होऊन 12 मंत्रीपदे मिळवली. इथूनच शिवसेना मोठ्या भावाकडून लहान भावाच्या भूमिकेत आली.

2019: निवडणूक जिंकूनही शिवसेना-भाजप वेगळे झाले

2019 च्या लोकसभा निवडणुकीत पुन्हा एकदा दोन्ही पक्षांना एकत्र येण्याची गरज भासू लागली. फेब्रुवारीमध्ये फडणवीस म्हणाले की, राज्य सरकारमध्ये इतर गोष्टींबरोबरच पदे आणि जबाबदाऱ्याही समान वाटून घेतल्या जातील. मात्र, लोकसभेच्या निकालाने पुन्हा एकदा शिवसेनेवर दबाव आणण्यात भाजपला यश आले.

यावेळी विधानसभा निवडणुकीत भाजपने जास्त, तर शिवसेनेने कमी जागा लढवल्या. या काळात भाजपने 106 जागा जिंकल्या, तर शिवसेनेला 56 जागा मिळाल्या, 2014 च्या तुलनेत कमी. यानंतर शिवसेनेने अडीच वर्षे मुख्यमंत्रिपदाच्या फॉर्म्युल्यावर बाजी मारली, पण भाजपला ते मान्य नव्हते. त्यामुळे शिवसेना-भाजप युती तुटली. यानंतर शिवसेनेने राष्ट्रवादी आणि काँग्रेससोबत सरकार स्थापन केल्यानंतर उद्धव ठाकरे मुख्यमंत्री झाले.

शिवसेनेने सुरुवातीच्या टप्प्यात काँग्रेसला पाठिंबा दिला होता

• बाळासाहेब ठाकरे यांनी 19 जून 1966 रोजी मराठी माणूस या नावाने शिवसेनेची स्थापना केली.
• 1970 मध्ये मुंबईतील पार्ले विधानसभेची पोटनिवडणूक जिंकून वामनराव महाडिक हे शिवसेनेचे पहिले आमदार बनले.
• 1971 च्या लोकसभा निवडणुकीत, बाळ ठाकरे यांनी काँग्रेस सोबत युती केली आणि 3 उमेदवारही उभे केले, परंतु त्यांना यश मिळाले नाही.
• 1972 च्या विधानसभा निवडणुकीत शिवसेनेने 26 जागांवर निवडणूक लढवली आणि फक्त 1 जागा जिंकली.
• बाळ ठाकरे यांनी 1975 मध्ये इंदिरा गांधींच्या आणीबाणीला पाठिंबा दिला आणि त्यानंतर 1977 च्या लोकसभा निवडणुकीतही काँग्रेसला पाठिंबा दिला.
• 1980 मध्ये शिवसेनेने विधानसभा निवडणूक न लढवता काँग्रेसला पाठिंबा दिला होता.

शिवसेना भवन – Shivsena Bhavan

शिवसेना भवन, ज्याला सेना भवन किंवा शिवसेना मुख्यालय असेही म्हणतात, हे भारतातील शिवसेना राजकीय पक्षाचे मध्यवर्ती कार्यालय आहे. हे मुंबई, महाराष्ट्र, भारतातील दादर परिसरात आहे.

ही इमारत सात मजली आहे आणि शिवसेनेच्या सर्व राजकीय हालचालींचे केंद्र आहे. पक्षाची स्थापना 1966 मध्ये बाळ ठाकरे यांनी केली होती आणि स्थापनेपासून ही इमारत पक्षाचे मुख्यालय आहे. पक्षाच्या बैठका, पत्रकार परिषदा आणि इतर कार्यक्रम आयोजित करण्यासाठी या इमारतीचा वापर केला जातो.

शिवसेना हा महाराष्ट्रातील एक प्रादेशिक राजकीय पक्ष असून राज्यात अनेकदा सत्तेत आहे. पक्षाची विचारधारा मराठी राष्ट्रवाद आणि हिंदू राष्ट्रवादावर केंद्रित आहे. पक्षाची मुंबईत लक्षणीय उपस्थिती आहे आणि शहराच्या राजकीय आणि सामाजिक परिदृश्याला आकार देण्यात त्यांचा हातभार लागला आहे.

शिवसेनेचे चिन्ह – Shivsena Logo / Symbol

शिवसेनेच्या राजकीय पक्षाच्या लोगोमध्ये भगव्या रंगाची पार्श्वभूमी असलेले निळ्या रंगाचे धनुष्य आणि बाण आहे. धनुष्य आणि बाण हे भगवान रामाचे प्रतीक आहेत, हिंदू पौराणिक कथांमधील एक आदरणीय देवता आणि शक्ती, धैर्य आणि लक्ष केंद्रित करतात. भगव्या रंगाची पार्श्वभूमी देखील हिंदू धर्मातील एक महत्त्वपूर्ण रंग आहे आणि शुद्धता, अध्यात्म आणि सत्याचा शोध दर्शवते.

धनुष्यबाणाच्या वर ‘शिवसेना’ हे शब्द देवनागरी लिपीत लिहिलेले आहेत आणि त्याखाली मराठीत ‘हिंदवी स्वराज्य’ असा पक्षाचा नारा लिहिला आहे. “हिंदवी स्वराज्य” चा अनुवाद “हिंदूंसाठी स्वराज्य” असा होतो आणि हा एक वाक्प्रचार आहे जो मराठा योद्धा राजा छत्रपती शिवाजी यांनी वापरला होता, ज्यांना पक्ष एक आदर्श मानतो.

एकंदरीत, शिवसेनेचा लोगो हा पक्षाच्या विचारसरणीचे प्रतिनिधित्व करणारा आहे, जो मराठी आणि हिंदू राष्ट्रवादाच्या भोवती केंद्रित आहे आणि त्याचा फोकस शक्ती, धैर्य आणि स्वराज्य यावर आहे.

उद्धव ठाकरे

उद्धव ठाकरे हे भारतीय राजकारणी आणि महाराष्ट्र राज्याचे विद्यमान मुख्यमंत्री आहेत. त्यांचे वडील बाळ ठाकरे यांनी स्थापन केलेल्या शिवसेनेच्या राजकीय पक्षाचे ते अध्यक्षही आहेत. उद्धव ठाकरे यांचा जन्म 27 जुलै 1960 रोजी मुंबई, महाराष्ट्र येथे झाला.

बॉम्बे स्कॉटिश स्कूलमधून शालेय शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर, त्यांनी सर जे.जे. स्कूल ऑफ आर्ट्स मुंबई. वडिलांच्या निधनानंतर उद्धव ठाकरे यांनी २०१२ मध्ये शिवसेनेचे अध्यक्षपद स्वीकारले. पक्षाचे मुखपत्र असलेल्या सामनाचे मुख्य संपादक म्हणूनही त्यांनी अनेक वर्षे काम केले.

उद्धव ठाकरे यांची राजकीय कारकीर्द 1990 च्या दशकाच्या उत्तरार्धात सुरू झाली जेव्हा त्यांची शिवसेनेच्या आयटी सेलचे सदस्य म्हणून नियुक्ती झाली. नंतर ते पक्षाच्या श्रेणीतून उठले आणि 2002 मध्ये त्यांची पक्षाच्या युवा शाखेचे प्रमुख म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. 2019 मध्ये, उद्धव ठाकरे यांनी शिवसेना-राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष-काँग्रेस युतीचे नेतृत्व करून महाराष्ट्र राज्य विधानसभा निवडणुकीत विजय मिळवला आणि त्यांनी महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री म्हणून शपथ घेतली.

मुख्यमंत्री या नात्याने उद्धव ठाकरे यांनी राज्यात अनेक सामाजिक कल्याणकारी कार्यक्रम आणि विकास प्रकल्प सुरू केले आहेत. महाराष्ट्रातील कोविड-19 महामारी हाताळण्यातही त्यांचा सक्रिय सहभाग आहे आणि राज्यातील विषाणूचा प्रसार रोखण्याच्या त्यांच्या प्रयत्नांबद्दल त्यांचे कौतुक करण्यात आले आहे.

निष्कर्ष

1966 मध्ये स्थापनेपासून शिवसेनेने खूप मोठा पल्ला गाठला आहे. पक्षाचा मराठी राष्ट्रवादी अजेंडा आणि हिंदुत्व विचारसरणीमुळे महाराष्ट्रात प्रादेशिक अभिमान आणि अस्मितेची तीव्र भावना निर्माण झाली आहे. बाहेरील लोकांविरुद्धच्या मोहिमेसाठी आणि काही मुद्द्यांवर वादग्रस्त भूमिकांबद्दल शिवसेनेवर टीका होत असतानाच, प्रादेशिक विकासाला चालना देण्याचे आणि महाराष्ट्रातील लोकांच्या फायद्याची धोरणे राबवण्याचे श्रेयही या पक्षाला दिले जाते. एक प्रादेशिक राजकीय शक्तीस्थान म्हणून, शिवसेना महाराष्ट्राच्या राजकारणात पुढील अनेक वर्षे महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत राहण्याची शक्यता आहे.

शिवसेना पक्षाबद्दल वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ):