दुसरे महायुद्ध कधी झाले? – Dusre Mahayudh Kadhi Jhale
Table of Contents
दुसरे महायुद्ध १ सप्टेंबर १९३९ पासून १५ ऑगस्ट १९४५ पर्यंत चालले. हे जगातील इतिहासातील सर्वात मोठे आणि सर्वात विनाशकारी युद्ध होते. या युद्धात सहा कोटींपेक्षा जास्त लोक मारले गेले.
दुसरे महायुद्ध मुख्यतः युरोप आणि आशियामध्ये दोस्त राष्ट्रे व अक्ष राष्ट्रे यांच्या मध्ये झाले. जर्मनीने पोलंडवर केलेल्या हल्ल्याने हे युद्ध १ सप्टेंबर १९३९ रोजी अधिकृतपणे सुरू झाले.
युद्धात दोस्त राष्ट्रांमध्ये चीन, रशिया, इंग्लंड, अमेरिका व इतर राष्ट्रांचा समावेश होता, तर अक्ष राष्ट्रांमध्ये जर्मनी, इटली व जपान हे देश होते.
युद्धात दोस्त राष्ट्रांनी विजय मिळवला. या युद्धामुळे जगात अनेक बदल झाले. युनायटेड नेशन्सची स्थापना झाली आणि जगभरात शांतता आणि सुरक्षा स्थापन करण्याचा प्रयत्न सुरू झाला.
दुसरे महायुद्धाच्या काही महत्त्वाच्या घटना खालीलप्रमाणे आहेत:
- १ सप्टेंबर १९३९: जर्मनीने पोलंडवर आक्रमण केले.
- ३ सप्टेंबर १९३९: इंग्लंड आणि फ्रान्सने जर्मनीवर युद्ध पुकारले.
- १९४०: जर्मनीने फ्रान्स, बेल्जियम, नेदरलँड्स आणि नॉर्वेवर विजय मिळवला.
- १९४१: जपानने पर्ल हार्बरवर हल्ला केला.
- १९४२: जपानने दक्षिण-पूर्व आशियात विजय मिळवला.
- १९४३: दुसरे महायुद्धाचे वळण बदलले. दोस्त राष्ट्रांनी अनेक ठिकाणी जर्मनीला पराभूत केले.
- १९४४: दोस्त राष्ट्रांनी जर्मनीमध्ये घुसखोरी सुरू केली.
- १९४५: जपानने पराभूत होऊन आत्मसमर्पण केले.
दुसरे महायुद्ध हा मानवी इतिहासातील एक काळा अध्याय आहे. या युद्धामुळे जगात मोठ्या प्रमाणात विनाश झाला आणि अनेक लोकांना जीव गमवावा लागला.
दुसऱ्या महायुद्धाची कारणे
दुसऱ्या महायुद्धाची अनेक कारणे होती, ज्यात पहिल्या महायुद्धाच्या परिणामांचा समावेश होतो.
- पहिल्या महायुद्धाच्या परिणाम: पहिल्या महायुद्धाच्या परिणामी युरोपमधील अनेक देशांमध्ये असंतोष वाढला होता. या असंतोषाचा फायदा घेऊन हुकूमशाहीवादी नेत्यांनी सत्ता हस्तगत केली. जर्मनीत हिटलर, इटलीमध्ये मुसोलिनी आणि जपानमध्ये हिरोहितो या हुकूमशाही नेत्यांनी सत्ता हस्तगत केली. या हुकूमशाही नेत्यांनी जगावर वर्चस्व गाजवण्याची महत्त्वाकांक्षा बाळगली होती.
- साम्राज्यवाद: दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात जगभरात साम्राज्यवादाचा प्रसार होता. या साम्राज्यांचे रक्षण करण्यासाठी युरोपियन देशांमध्ये स्पर्धा होती. या स्पर्धेमुळे युद्धाची शक्यता वाढली.
- राष्ट्रवाद: दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात राष्ट्रवादाचा उदय झाला होता. प्रत्येक राष्ट्राने स्वतःला इतर राष्ट्रांपेक्षा श्रेष्ठ मानले. यामुळे युद्धाची शक्यता वाढली.
- तात्कालिक घटना: 1 सप्टेंबर 1939 रोजी जर्मनीने पोलंडवर आक्रमण केले. या आक्रमणामुळे दुसरे महायुद्ध सुरू झाले.
या सर्व कारणांमुळे दुसऱ्या महायुद्धाची परिस्थिती निर्माण झाली. या युद्धात जवळपास 6 कोटी लोकांनी भाग घेतला ज्यापैकी 5 कोटींहून अधिक लोक मारले गेले.
दुसऱ्या महायुद्धाच्या कारणांवर अनेक विद्वानांनी संशोधन केले आहे. या संशोधनातून असे दिसून आले आहे की दुसऱ्या महायुद्धाची अनेक कारणे होती, ज्यात पहिल्या महायुद्धाच्या परिणामांचाही समावेश होतो.
दुसऱ्या महायुद्धाचे परिणाम
दुसऱ्या महायुद्धाचे जगभरात दूरगामी परिणाम झाले. या युद्धामुळे युरोपमधील राजकीय, सामाजिक आणि आर्थिक परिस्थितीत मोठे बदल झाले. या युद्धामुळे अनेक नवीन राष्ट्रांची निर्मिती झाली आणि संयुक्त राष्ट्रांची स्थापना झाली.
दुसऱ्या महायुद्धाच्या काही महत्त्वपूर्ण परिणामांमध्ये हे समाविष्ट आहे:
- राजकीय परिणाम: दुसऱ्या महायुद्धाच्या परिणामी युरोपमधील अनेक साम्राज्ये कोसळली. जर्मनी, इटली आणि जपान यांची विल्हेवाट लावण्यात आली. यामुळे नवीन राष्ट्रांची निर्मिती झाली.
- सामाजिक परिणाम: दुसऱ्या महायुद्धाच्या परिणामी जगभरात सामाजिक बदल झाले. या युद्धात मोठ्या प्रमाणात लोक मारले गेले. यामुळे जगभरातील लोकसंख्येत घट झाली. या युद्धामुळे महिलांच्या आणि कामगारांच्या स्थितीतही सुधारणा झाली.
- आर्थिक परिणाम: दुसऱ्या महायुद्धाच्या परिणामी जगाची अर्थव्यवस्था मोठ्या प्रमाणात प्रभावित झाली. या युद्धामुळे जगभरात महागाई वाढली आणि बेरोजगारी वाढली. यामुळे जगभरात आर्थिक संकट निर्माण झाले.
- विदेशी धोरणाचे परिणाम: दुसऱ्या महायुद्धाच्या परिणामी जगातील देशांनी एकमेकांवर विश्वास गमावला. यामुळे जगभरात शस्त्रास्त्रांच्या शर्यतीला चालना मिळाली आणि युद्धाची शक्यता वाढली.
- संयुक्त राष्ट्रांची स्थापना: दुसऱ्या महायुद्धाच्या परिणामी संयुक्त राष्ट्रांची स्थापना झाली. संयुक्त राष्ट्रांची स्थापना ही शांतता आणि सुरक्षा स्थापन करण्याचा प्रयत्न होता.
दुसऱ्या महायुद्धाचा जगावर झालेला परिणाम हा दीर्घकालीन आणि महत्त्वपूर्ण होता. या युद्धामुळे जगाची राजकीय, सामाजिक आणि आर्थिक परिस्थिती बदलली. या युद्धामुळे जगात नवीन युगाची सुरुवात झाली.
दुसऱ्या महायुद्धाच्या काही विशिष्ट परिणामांमध्ये हे समाविष्ट आहे:
- युरोपमधील साम्राज्यवादाचा अंत: दुसऱ्या महायुद्धाच्या परिणामी युरोपमधील अनेक साम्राज्ये कोसळली. जर्मनी, इटली आणि जपान यांची विल्हेवाट लावण्यात आली. यामुळे नवीन राष्ट्रांची निर्मिती झाली. यामुळे युरोपमधील साम्राज्यवादाचा अंत झाला.
- राष्ट्रकुलाची स्थापना: दुसऱ्या महायुद्धाच्या परिणामी राष्ट्रकुलाची स्थापना झाली. राष्ट्रकुल ही ब्रिटिश साम्राज्यातील देशांची संघटना आहे. यामुळे ब्रिटिश साम्राज्याचा अंत झाला, परंतु ब्रिटिश साम्राज्यातील देशांमध्ये एकमेकांशी संबंध निर्माण राहिले.
- संयुक्त राष्ट्रांची स्थापना: दुसऱ्या महायुद्धाच्या परिणामी संयुक्त राष्ट्रांची स्थापना झाली. संयुक्त राष्ट्र ही जगातील देशांची एक संघटना आहे. या संघटनेचा उद्देश शांतता आणि सुरक्षा स्थापन करणे हा आहे. संयुक्त राष्ट्रांच्या स्थापनेमुळे जगात एक नवीन आंतरराष्ट्रीय व्यवस्था निर्माण झाली.
- अणुयुद्धाचा धोका: दुसऱ्या महायुद्धात अणुबॉम्बचा वापर झाला. यामुळे अणुयुद्धाचा धोका जगाला भेडसावू लागला. यामुळे जगातील देशांनी अणुयुद्धापासून बचाव करण्याचा प्रयत्न सुरू केला.
- शांतता आणि सुरक्षा स्थापन करण्याचे प्रयत्न: दुसऱ्या महायुद्धानंतर जगातील देशांनी शांतता आणि सुरक्षा स्थापन करण्याचा प्रयत्न सुरू केला. यासाठी अनेक आंतरराष्ट्रीय करार आणि संघटना स्थापन करण्यात आल्या. या प्रयत्नांतून जगात शांतता आणि सुरक्षा वाढण्यास मदत झाली.
दुसऱ्या महायुद्धाचा भारतावर कोणता परिणाम झाला
दुसऱ्या महायुद्धाचा भारतावर दूरगामी परिणाम झाला. या युद्धामुळे भारताच्या राजकीय, सामाजिक आणि आर्थिक परिस्थितीत मोठे बदल झाले.
राजकीय क्षेत्रात, दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात भारतात स्वातंत्र्य चळवळीला चालना मिळाली. या युद्धामुळे भारतातील लोकांमध्ये ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध असंतोष वाढला. भारतातील अनेक नेत्यांनी या युद्धाचा फायदा घेऊन स्वातंत्र्य चळवळीला अधिक जोर दिला.
सामाजिक क्षेत्रात, दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात भारतात अनेक सामाजिक बदल झाले. या युद्धामुळे भारतातील महिलांच्या आणि कामगारांच्या स्थितीत सुधारणा झाली. महिलांनी या युद्धात मोठ्या प्रमाणात सहभाग नोंदवला. यामुळे त्यांना सामाजिक आणि आर्थिक क्षेत्रात अधिक स्वातंत्र्य मिळाले. कामगारांनाही या युद्धात महत्त्वाची भूमिका बजावण्याची संधी मिळाली. यामुळे कामगारांच्या संघटनेचे आणि हक्कांसाठीच्या चळवळीचे महत्त्व वाढले.
आर्थिक क्षेत्रात, दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात भारताची अर्थव्यवस्था मोठ्या प्रमाणात प्रभावित झाली. या युद्धामुळे भारताला मोठ्या प्रमाणात आर्थिक नुकसान सोसावे लागले. युद्धामुळे भारतातील उत्पादनात घट झाली आणि महागाई वाढली. यामुळे भारतात आर्थिक संकट निर्माण झाले.
दुसऱ्या महायुद्धाचा भारतावर केलेल्या काही विशिष्ट परिणामांमध्ये हे समाविष्ट आहे:
- स्वातंत्र्य चळवळीला चालना: दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात भारतातील लोकांमध्ये ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध असंतोष वाढला. या युद्धाचा फायदा घेऊन भारतातील अनेक नेत्यांनी स्वातंत्र्य चळवळीला अधिक जोर दिला. यामुळे भारताच्या स्वातंत्र्याचे मार्ग मोकळे झाले.
- महिला आणि कामगारांच्या स्थितीत सुधारणा: दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात भारतातील महिलांनी आणि कामगारांनी या युद्धात मोठ्या प्रमाणात सहभाग नोंदवला. यामुळे त्यांना सामाजिक आणि आर्थिक क्षेत्रात अधिक स्वातंत्र्य मिळाले. महिलांच्या आणि कामगारांच्या हक्कांसाठीच्या चळवळीचे महत्त्व वाढले.
- भारताची अर्थव्यवस्था प्रभावित: दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात भारताची अर्थव्यवस्था मोठ्या प्रमाणात प्रभावित झाली. या युद्धामुळे भारताला मोठ्या प्रमाणात आर्थिक नुकसान सोसावे लागले. युद्धामुळे भारतातील उत्पादनात घट झाली आणि महागाई वाढली. यामुळे भारतात आर्थिक संकट निर्माण झाले.
दुसऱ्या महायुद्धाचा भारतावर झालेला परिणाम हा दीर्घकालीन आणि महत्त्वपूर्ण होता. या युद्धामुळे भारताच्या राजकीय, सामाजिक आणि आर्थिक परिस्थितीत मोठे बदल झाले. या बदलांमुळे भारताच्या स्वातंत्र्याचा मार्ग मोकळा झाला आणि भारत एक आधुनिक राष्ट्र बनण्याच्या दिशेने वाटचाल सुरू केली.
दुसरे महायुद्ध किती वर्षे चालले?
दुसरे महायुद्ध १ सप्टेंबर १९३९ पासून १५ ऑगस्ट १९४५ पर्यंत चालले. म्हणजेच हे युद्ध ६ वर्षे, ८ महिने आणि ६ दिवस चालले.
दुसरे महायुद्ध मुख्यतः कोठे झाले?
दुसरे महायुद्ध मुख्यतः युरोप आणि आशियामध्ये झाले. युरोपमध्ये जर्मनी, इटली आणि जपान या अक्ष राष्ट्रांविरुद्ध चीन, रशिया, इंग्लंड आणि अमेरिका या दोस्त राष्ट्रांचा संघर्ष झाला. आशियामध्ये जपानने दक्षिण-पूर्व आशियातील अनेक देशांवर आक्रमण केले आणि तेथील देशांना पराभूत केले.
पहिले आणि दुसरे महायुद्ध कधी झाले?
पहिले महायुद्ध १९१४ ते १९१८ या काळात झाले, तर दुसरे महायुद्ध १९३९ ते १९४५ या काळात झाले.
दुसरे महायुद्ध कोणते देश लढत होते?
दुसऱ्या महायुद्धात खालील देश लढत होते:
- दोस्त राष्ट्रे: चीन, रशिया, इंग्लंड, अमेरिका, फ्रान्स, कॅनडा, ऑस्ट्रेलिया, न्यूझीलंड, भारत, पाकिस्तान, नेपाळ, श्रीलंका, इत्यादी.
- अक्ष राष्ट्रे: जर्मनी, इटली, जपान, हंगेरी, रोमानिया, बल्गेरिया, इत्यादी.
या युद्धात सहा कोटींपेक्षा जास्त लोक मारले गेले.
पुढे वाचा: