शिक्षणावर निबंध मराठी: कोणत्याही व्यक्तीची पहिली शाळा त्याचे कुटुंब असते आणि आईला प्रथम गुरू म्हणतात. शिक्षण हे एक असे शस्त्र आहे ज्याच्या सहाय्याने आपण सर्वात मोठ्या अडचणींचा सामना करू शकता. हेच शिक्षण आहे जे आपल्याला चूक आणि अयोग्य यांच्यामधील फरक दर्शवते. शिक्षणावर बरेच निबंध लिहिले गेले आहेत, पुढे लिहिले जातील. त्याचे महत्त्व यावरून अनुमान काढले जाऊ शकते, एक वेळची भाकरी उपलब्ध नाही, ती कार्य करेल. पण शिक्षण दिलेच पाहिजे. शिक्षण घेणे हा प्रत्येक प्राण्यांचा अधिकार आहे.
शिक्षणावर निबंध मराठी – शिक्षणावरील छोटे-मोठे निबंध
Table of Contents
निबंध – 1 (300 शब्द)
परिचय
शिक्षण हे एक महत्त्वपूर्ण साधन आहे, जे प्रत्येकाच्या जीवनात खूप उपयुक्त आहे. शिक्षण आपल्याला पृथ्वीवरील इतर प्राण्यांपासून वेगळे करते. हे मनुष्याला पृथ्वीवरील सर्वात हुशार प्राणी बनवते. हे मानवांना सामर्थ्य देते आणि जीवनातील आव्हानांना कार्यक्षमतेने सामोरे जाण्यासाठी तयार करते.
शिक्षण म्हणजे काय?
शिक्षण हा शब्द संस्कृतच्या ‘शिक्षा’ धातूपासून आला आहे, ज्याचा अर्थ शिकवणे होय. म्हणजेच ज्या प्रक्रियेद्वारे शिकणे आणि शिकवणे होते त्याला शिक्षण म्हणतात.
शिक्षणाची वेगवेगळी व्याख्या
गीतेनुसार, “सा विद्या विमुक्ते”. म्हणजेच शिक्षण किंवा शिक्षण हे आपल्याला बेड्यापासून मुक्त करते आणि प्रत्येक बाबतीत आपला विस्तार करते.
टागोर यांच्या म्हणण्यानुसार, “आमचे शिक्षण, स्वार्थावर आधारित, परीक्षा उत्तीर्ण करण्याच्या संकुचित हेतूने प्रेरित, शक्य तितक्या लवकर रोजगाराचे साधन बनले आहे, जे कठीण आणि परदेशी भाषेत सामायिक केले जात आहे. यामुळे, आम्ही लहानपणापासूनच नियमांच्या व्याख्या, व्याख्या, तथ्ये आणि कल्पना डोळ्याच्या दिशेने ढकलल्या आहेत. यामुळे आम्हाला वेळ मिळत नाही आणि प्रेरणाही मिळणार नाही जेणेकरून आपण शिकून थांबू आणि विचार करू आणि आत्मसात करू शकू. “
महात्मा गांधींच्या मते, “खरे शिक्षण हेच मुलांच्या आध्यात्मिक, बौद्धिक आणि शारीरिक पैलूंना प्रेरणा आणि प्रेरणा देते.” अशा प्रकारे आपण थोडक्यात म्हणू शकतो की त्याच्या मते शिक्षणाचा अर्थ सर्वांगीण विकास आहे. “
स्वामी विवेकानंदांच्या मते, “शिक्षण म्हणजे एखाद्या व्यक्तीमध्ये जन्मजात परिपूर्णतेची अभिव्यक्ती असते.”
अरस्तुच्या मते, “शिक्षणामुळे माणसाची शक्ती, विशेषतः मानसिक शक्ती विकसित होतात जेणेकरून तो शिव आणि सुंदर या अंतिम सत्याचा विचार करण्यास सक्षम होईल.”
तात्पर्य
शिक्षणास सुलभ करण्यासाठी देशात शैक्षणिक जनजागृती करण्याची आवश्यकता आहे. परंतु, शिक्षणाचे महत्त्व विश्लेषित केल्याशिवाय हे अपूर्ण आहे.
अजून वाचा: शिक्षणाचे महत्त्व मराठी निबंध
निबंध – 2 (400 शब्द) – शिक्षणावर निबंध
भूमिका
केवळ शिक्षणाद्वारे आपण आपली स्वप्ने पूर्ण करू शकतो. जीवनास नवीन स्थिती आणि दिशा देऊ शकते. आपण शिक्षणाशिवाय काहीही साध्य करू शकत नाही. प्रत्येकाला आजकाल जगणे आवश्यक आहे, त्यासाठी शिक्षित होणे फार महत्वाचे आहे. आजची पिढी सुशिक्षित होऊ शकत नाही.
शिक्षणामुळेच रोजगाराच्या संधी निर्माण होतात. आज तोच देश ज्ञानाची शक्ती असलेल्या सर्वात सामर्थ्याच्या श्रेणीत आला आहे. आता असे दिवस आले आहेत जेव्हा तलवारी आणि बंदुका घेऊन लढाया लढल्या जात असत, आता फक्त बरीच मोठी लढाई मनातून रक्त न घेता जिंकल्या जातात.
शिक्षणाचा अधिकार
तथापि, शिक्षण घेणे प्रत्येकाचा अधिकार आहे. पण आता तो कायदा झाला आहे. याचा अर्थ असा आहे की आता प्रत्येकाने आपल्या मुलांना शिकविणे बंधनकारक आहे. हा कायदा 2009 मध्ये ‘नि: शुल्क आणि सक्तीच्या बाल शिक्षण कायदा’ या नावाने लागू करण्यात आला. शिक्षणाचा हक्क हा आपल्या देशाच्या घटनेत नमूद केलेला मूलभूत अधिकार आहे.
46 व्या घटनादुरुस्ती, 2002 च्या मूलभूत अधिकारानुसार चौदा वर्षापर्यंतच्या सर्व मुलांना मोफत व सक्तीचे शिक्षण देण्याचे नियम आहेत. घटनेच्या 21 अ मध्ये शिक्षणाचा हक्क (आरटीआई एक्ट) जोडला गेला आहे. 1 एप्रिल 2010 पासून ते प्रभावी आहे. पुढील गोष्टी आरटीआय कायद्यात नमूद केल्या आहेत.
- या कायद्यानुसार कोणत्याही सरकारी शाळांमधील मुलांना मोफत व सक्तीचे शिक्षण देण्याची तरतूद आहे.
- शैक्षणिक हक्क कायद्याचा विद्यार्थी-शिक्षक-गुणोत्तर (शिक्षकांनुसार प्रत्येक मुलांची संख्या), वर्ग, मुली व मुलांसाठी स्वतंत्र स्वच्छतागृहे, पिण्याच्या पाण्याची सोय, शाळा-कामकाजाची संख्या, शिक्षकांच्या कामाचे तास संबंधित मानके.
- शिक्षण हक्क कायद्याने ठरवलेले किमान मानक राखण्यासाठी भारतातील प्रत्येक प्राथमिक शाळा यांना या नियमांचे पालन केले पाहिजे.
- जे काही कारणास्तव योग्य वेळी शाळेत जाऊ शकत नाहीत अशा मुलांना योग्य वर्गात प्रवेश देण्याचा नियम आहे.
- तसेच प्रशिक्षित शिक्षकांची नेमणूक करते.
तात्पर्य
त्यात घटनेत नमूद केलेल्या मूल्यांनुसार अभ्यासक्रमाचा विकास करण्याची तरतूद आहे. आणि मुलाच्या सर्वांगीण विकासाद्वारे मुलाला भीती, इजा आणि चिंतापासून मुक्त करण्यासाठी, मुलाचे ज्ञान, क्षमता आणि कौशल्य सुधारण्यासाठी आणि बाल अनुकूल प्रणाली आणि बाल-केंद्रित ज्ञान प्रणालीद्वारे मुलांना वचनबद्ध आहे.
अजून वाचा: भ्रष्टाचार निबंध मराठी
निबंध – 3 (500 शब्द) – शिक्षणावर निबंध
परिचय
आपला देश प्राचीन काळापासून शिक्षणाचे केंद्र आहे. भारताचा शिक्षणाचा समृद्ध आणि रोचक इतिहास आहे. असे मानले जाते की प्राचीन काळी, संत मौखिक आणि विद्वानांनी मौखिकरित्या शिक्षण दिले आणि एका पिढीकडून दुसर्‍या पिढीपर्यंत माहिती प्रसारित केली गेली.
अक्षरे विकसित झाल्यानंतर, त्यांनी पाम पाने आणि झाडाची साल वापरुन लिहिण्याचे प्रकार केले. यामुळे लेखी साहित्याचा प्रसार करण्यासही मदत झाली. मंदिरे आणि समुदाय केंद्रे शाळांची भूमिका तयार करतात. नंतर, गुरुकुल शिक्षण प्रणाली अस्तित्त्वात आली.
शिक्षणावर आधुनिकीकरणाचा परिणाम
शिक्षण समाजात महत्वाची भूमिका बजावते. शिक्षणच आपले ज्ञान तयार करते, विद्यार्थ्यांपर्यंत स्थानांतरित करते आणि नवीन ज्ञानास प्रोत्साहन देते. आधुनिकीकरण ही सामाजिक-सांस्कृतिक बदलांची प्रक्रिया आहे. मूल्ये, निकष, संस्था आणि संरचना यांचा समावेश असलेल्या बदलांची ही मालिका आहे. समाजशास्त्रीय दृश्यानुसार, शिक्षण एखाद्या व्यक्तीच्या वैयक्तिक आवश्यकतांनुसार होत नाही, परंतु ते त्या समाजातील गरजांमधून उद्भवते ज्यामध्ये व्यक्ती सदस्य आहे.
स्थिर समाजात, शैक्षणिक व्यवस्थेचे मुख्य कार्य म्हणजे सांस्कृतिक वारसा नवीन पिढ्यांना देणे. परंतु बदलत्या समाजात त्याचे स्वरूप पिढ्या-पिढ्या बदलते आणि अशा समाजात शैक्षणिक व्यवस्था केवळ सांस्कृतिक वारसा म्हणूनच घेतली जाऊ नये तर त्यातील परिवर्तनाची तयारी करण्यासाठी तरुणांनाही मदत केली पाहिजे. आणि यामुळे भविष्यातील शक्यतांचा पाया घातला जातो.
आधुनिक शैक्षणिक संस्था कुशल लोक तयार करतात, ज्यांचे वैज्ञानिक आणि तांत्रिक ज्ञान देशाच्या औद्योगिक विकासाकडे वळते. इतर मूल्ये जसे की व्यक्तिवाद आणि सर्वव्यापी नीतिशास्त्र इत्यादी देखील शिक्षणाद्वारे विकसित केल्या जाऊ शकतात. अशा प्रकारे शिक्षण हे आधुनिकीकरणाचे महत्त्वपूर्ण शस्त्र असू शकते. शिक्षणाचे महत्त्व या वस्तुस्थितीवरून लक्षात येऊ शकते की सर्व आधुनिक संस्था शिक्षणाच्या सार्वत्रिकरणावर जोर देतात आणि प्राचीन काळात, शिक्षण एका विशिष्ट गटासाठी केंद्रित होते. परंतु शिक्षणाच्या आधुनिकीकरणामुळे आता प्रत्येकाला त्यांची जात, धर्म, संस्कृती आणि आर्थिक पार्श्वभूमी विचारात न घेता शिक्षणापर्यंत प्रवेश मिळू शकेल.
तात्पर्य
आधुनिकीकरणाचा परिणाम शाळांमध्येही दिसून येतो. आधुनिक दिवसांच्या शाळा तांत्रिकदृष्ट्या ध्वनी उपकरणासह पूर्णपणे सुसज्ज आहेत ज्या मुलांना अधिक स्पष्ट मार्गाने त्यांचे कौशल्य विकसित करण्यात मदत करतात. प्रभावी सुविधा अपंग व्यक्तींसाठी अडथळामुक्त साधन प्रदान करतात, आरोग्य आणि पर्यावरणास धोका नसतात, विद्यार्थी आणि शिक्षकांना पुरेशी जागा उपलब्ध करतात आणि वर्ग आणि निर्देशात्मक वापरासाठी योग्य तंत्रज्ञानासह सुसज्ज आहेत.
सध्याच्या शिक्षण प्रणालीसाठी वर्ग सिस्टमपेक्षा वर्गातील जागांमध्ये अधिक लवचिकता आवश्यक आहे. उदाहरणार्थ, छोट्या गटात एकत्र काम करणारे विद्यार्थी जिल्ह्यातील काही नवीन प्राथमिक शाळांमध्ये वर्गातील सामायिक केलेली जागा वापरू शकतात.
अजून वाचा: माझ्या आईवर निबंध