आपत्ती व्यवस्थापन म्हणजे काय? – Apatti Vyavasthapan Mhanje Kay
Table of Contents
आपत्ती व्यवस्थापन म्हणजे नैसर्गिक किंवा मानवनिर्मित आपत्तीच्या आधी, दरम्यान आणि नंतरच्या काळात लोक आणि मालमत्तेचे संरक्षण आणि पुनर्प्राप्तीसाठी उपाययोजना करणे. आपत्ती व्यवस्थापनाचा उद्देश आपत्तीमुळे होणाऱ्या नुकसान आणि त्रासा कमी करणे हा आहे.
आपत्ती व्यवस्थापनाची चार मुख्य टप्पे आहेत:
- पूर्वतयारी: या टप्प्यात आपत्तीची शक्यता ओळखणे, आपत्तीसाठी योजना तयार करणे आणि आपत्ती व्यवस्थापन प्रशिक्षण देणे यांचा समावेश होतो.
- प्रतिसाद: या टप्प्यात आपत्तीच्या वेळी मदत आणि बचाव कार्ये करणे यांचा समावेश होतो.
- पुनर्वसन: या टप्प्यात आपत्तीमुळे झालेल्या नुकसानाची पुनर्बांधणी आणि आपत्तीपासून शिकणे यांचा समावेश होतो.
आपत्ती व्यवस्थापनाचे अनेक घटक आहेत, ज्यात हे समाविष्ट आहे:
- कायदे आणि नियम: आपत्ती व्यवस्थापनाचे नियम आणि नियम कायदे आणि नियमाद्वारे निर्धारित केले जातात.
- संस्था: आपत्ती व्यवस्थापनाची जबाबदारी अनेक संस्थांवर असते, ज्यात सरकार, स्वयंसेवी संस्था आणि व्यवसाय यांचा समावेश होतो.
- तंत्रज्ञान: आपत्ती व्यवस्थापन तंत्रज्ञानाचा वापर आपत्तींची शक्यता ओळखणे, आपत्तीसाठी तयारी करणे आणि आपत्तीच्या वेळी मदत आणि बचाव कार्ये करण्यासाठी केला जातो.
आपत्ती व्यवस्थापन हे एक महत्त्वाचे कार्य आहे जे जीवित आणि मालमत्तेचे संरक्षण करण्यासाठी आवश्यक आहे.
आपत्ती व्यवस्थापन महत्व
आपत्ती व्यवस्थापन हे एक महत्त्वाचे कार्य आहे जे जीवित आणि मालमत्तेचे संरक्षण करण्यासाठी आवश्यक आहे. आपत्ती व्यवस्थापनाच्या मदतीने आपण आपत्तीची शक्यता कमी करू शकतो, आपत्तीच्या वेळी मदत आणि बचाव कार्ये अधिक प्रभावीपणे करू शकतो आणि आपत्तीमुळे झालेल्या नुकसानाची पुनर्बांधणी अधिक कार्यक्षमतेने करू शकतो.
आपत्ती व्यवस्थापनाचे महत्त्व खालीलप्रमाणे आहे:
- जीवित वाचवणे: आपत्ती व्यवस्थापनाच्या मदतीने आपण आपत्तीच्या वेळी लोकांना सुरक्षित ठेवू शकतो आणि जीवित वाचवू शकतो.
- मालमत्तेचे संरक्षण: आपत्ती व्यवस्थापनाच्या मदतीने आपण आपत्तीमुळे होणाऱ्या मालमत्तेच्या नुकसानीचे प्रमाण कमी करू शकतो.
- सामाजिक स्थिरता राखणे: आपत्ती व्यवस्थापनाच्या मदतीने आपण आपत्तीमुळे होणाऱ्या सामाजिक अस्थिरतेचे प्रमाण कमी करू शकतो.
आपत्ती व्यवस्थापनाचे प्रकार
आपत्ती व्यवस्थापनाचे दोन मुख्य प्रकार आहेत:
- नैसर्गिक आपत्ती व्यवस्थापन: या प्रकारात भूकंप, पूर, वादळ, आग इत्यादी नैसर्गिक आपत्तींचा समावेश होतो.
- मानवनिर्मित आपत्ती व्यवस्थापन: या प्रकारात औद्योगिक अपघात, युद्ध, दहशतवादी हल्ले इत्यादी मानवनिर्मित आपत्तींचा समावेश होतो.
आपत्ती व्यवस्थापन प्रस्तावना
आपत्ती व्यवस्थापनाची प्रस्तावना ही आपत्ती व्यवस्थापनाची उद्दिष्टे, तत्त्वे आणि क्रियाकलाप यांचे स्पष्टीकरण देते. प्रस्तावनामध्ये खालील घटकांचा समावेश असतो:
- आपत्ती व्यवस्थापनाची उद्दिष्टे: आपत्ती व्यवस्थापनाच्या माध्यमातून साध्य करायच्या उद्दिष्टांचे स्पष्टीकरण.
- आपत्ती व्यवस्थापनाची तत्त्वे: आपत्ती व्यवस्थापनाच्या मार्गदर्शनासाठी वापरल्या जाणार्‍या तत्त्वांचे स्पष्टीकरण.
- आपत्ती व्यवस्थापनाची क्रियाकलाप: आपत्ती व्यवस्थापनाच्या यशस्वी अंमलबजावणीसाठी आवश्यक असलेल्या क्रियाकलापांचे स्पष्टीकरण.
मानवनिर्मित आपत्ती म्हणजे काय
मानवनिर्मित आपत्ती म्हणजे मानवी क्रियाकलापांमुळे होणाऱ्या आपत्ती. मानवनिर्मित आपत्तींचे अनेक प्रकार आहेत, ज्यात खालीलंचा समावेश होतो:
- औद्योगिक अपघात: कारखाने, रासायनिक कारखाने, तेल शुद्धीकरण प्रकल्प इत्यादी औद्योगिक उपक्रमांमध्ये होणारे अपघात.
- युद्ध: दोन किंवा अधिक देशांमध्ये होणाऱ्या संघर्षामुळे होणारी आपत्ती.
- दहशतवादी हल्ले: दहशतवाद्यांद्वारे केलेले हल्ले.
आपत्तीचे प्रकार कोणते
आपत्तीचे अनेक प्रकार आहेत, ज्यात खालीलंचा समावेश होतो:
- नैसर्गिक आपत्ती: भूकंप, पूर, वादळ, आग इत्यादी आपत्ती ज्या नैसर्गिक घटकांमुळे होतात.
- मानवनिर्मित आपत्ती: औद्योगिक अपघात, युद्ध, दहशतवादी हल्ले इत्यादी आपत्ती ज्या मानवी क्रियाकलापांमुळे होतात.
- संक्रामक रोग उद्रेक: साथीचे रोग, विषाणूजन्य रोग इत्यादी रोगांचा उद्रेक.
- अन्न आणि पाण्याची टंचाई: अन्न आणि पाण्याची कमतरता किंवा अभाव.
- आर्थिक संकट: आर्थिक मंदी, आर्थिक धोका इत्यादी आर्थिक समस्या.
आपत्ती व्यवस्थापन हे एक महत्त्वाचे कार्य आहे जे जीवित आणि मालमत्तेचे संरक्षण करण्यासाठी आवश्यक आहे. आपत्ती व्यवस्थापनाचे अनेक प्रकार आहेत, ज्यात नैसर्गिक आपत्ती व्यवस्थापन, मानवनिर्मित आपत्ती व्यवस्थापन, संक्रामक रोग उद्रेक व्यवस्थापन, अन्न आणि पाण्याची टंचाई व्यवस्थापन आणि आर्थिक संकट व्यवस्थापन यांचा समावेश होतो.
पुढे वाचा: