शब्दयोगी अव्यय शब्दाला लागल्यावर बनलेला जोडशब्द त्याच वाक्यातील दुसऱ्या शब्दाशी संबंध दाखवतो. शब्दयोगी अव्यय हें अ-व्यय असल्याने त्यामध्यें लिंग, वचन, विभक्तीनुसार कोणताही बदल होत नाही. शब्दयोगी अव्यय शब्दाला लागताना, त्या शब्दाचे सामान्य रूप होतें.
शब्दयोगी अव्यय म्हणजे काय? – Shabd Yogi Avyay Mhanje Kay
Table of Contents
शब्दयोगी अव्यय हे मराठी व्याकरणातील एक महत्त्वाचे विषय आहे. शब्दयोगी अव्यय हे त्या अव्यये आहेत ज्या शब्दांसह वाक्यातील इतर शब्दांचं योग व्यक्त करतात. या अव्ययांचा वाक्यातील अर्थ वाढतो.
उदाहरणार्थ, “राम घरी आला” या वाक्यात, “घरी” हा शब्दयोगी अव्यय आहे, ज्याने “राम” याशी जोडलेलं आहे. या वाक्यात “राम” हे क्रियापद “आला” याचे कर्ता आहे आणि “घरी” हे क्रियापदाचे स्थानदर्शक आहे. म्हणजेच, “राम” घरी आला.
शब्दयोगी अव्ययांचे अनेक प्रकार आहेत. काही सामान्य शब्दयोगी अव्ययांचे खालीलप्रमाणे वर्गीकरण केले जाऊ शकते:
- स्थानदर्शक शब्दयोगी अव्यय: घरी, शाळेत, ऑफिसमध्ये, हॉटेलमध्ये, इ.
- कारणदर्शक शब्दयोगी अव्यय: कारण, मुळे, म्हटून, म्हणून, इ.
- उद्देशदर्शक शब्दयोगी अव्यय: करण्यासाठी, करून, साठी, इ.
- साधनदर्शक शब्दयोगी अव्यय: द्वारे, कडून, इ.
- समयदर्शक शब्दयोगी अव्यय: सकाळी, दुपारी, संध्याकाळी, रात्री, इ.
- प्रकारदर्शक शब्दयोगी अव्यय: सारखा, प्रमाणे, इ.
- संबंधदर्शक शब्दयोगी अव्यय: सोबत, खाली, वर, इ.
शब्दयोगी अव्ययांचा वापर करताना काही गोष्टी लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे:
- शब्दयोगी अव्ययाचा वापर करताना त्याचे योग्य प्रकार शोधणे महत्त्वाचे आहे.
- शब्दयोगी अव्ययाचा वापर करताना त्याचा वाक्यातील अर्थ समजून घेणे महत्त्वाचे आहे.
- शब्दयोगी अव्ययाचा वापर करताना त्याची योग्य क्रियाविशेषण किंवा क्रियापदाची रूपे वापरणे महत्त्वाचे आहे.
शब्दयोगी अव्ययांचा वापर केल्याने वाक्य अधिक अर्थपूर्ण आणि स्पष्ट होते.
शब्दयोगी अव्यय चे किती प्रकार आहेत?
मराठी व्याकरणात शब्दयोगी अव्ययचे अनेक प्रकार आहेत. काही सामान्य प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:
- स्थानदर्शक शब्दयोगी अव्यय: हे अव्यय स्थानाचे बोध करून वाक्यातील इतर शब्दांना जोडतात. उदा., घरी, शाळेत, ऑफिसमध्ये, हॉटेलमध्ये, इ.
- कारणदर्शक शब्दयोगी अव्यय: हे अव्यय कारणाचे बोध करून वाक्यातील इतर शब्दांना जोडतात. उदा., कारण, मुळे, म्हटून, म्हणून, इ.
- उद्देशदर्शक शब्दयोगी अव्यय: हे अव्यय उद्देशाचे बोध करून वाक्यातील इतर शब्दांना जोडतात. उदा., करण्यासाठी, करून, साठी, इ.
- साधनदर्शक शब्दयोगी अव्यय: हे अव्यय साधनाचे बोध करून वाक्यातील इतर शब्दांना जोडतात. उदा., द्वारे, कडून, इ.
- समयदर्शक शब्दयोगी अव्यय: हे अव्यय वेळेचे बोध करून वाक्यातील इतर शब्दांना जोडतात. उदा., सकाळी, दुपारी, संध्याकाळी, रात्री, इ.
- प्रकारदर्शक शब्दयोगी अव्यय: हे अव्यय प्रकाराचे बोध करून वाक्यातील इतर शब्दांना जोडतात. उदा., सारखा, प्रमाणे, इ.
- संबंधदर्शक शब्दयोगी अव्यय: हे अव्यय संबंधाचे बोध करून वाक्यातील इतर शब्दांना जोडतात. उदा., सोबत, खाली, वर, इ.
याव्यतिरिक्त, शब्दयोगी अव्ययाचे काही विशिष्ट प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:
- विषयार्थक शब्दयोगी अव्यय: हे अव्यय विषयाचे बोध करून वाक्यातील इतर शब्दांना जोडतात. उदा., विषयी, साठी, इ.
- विधीदर्शक शब्दयोगी अव्यय: हे अव्यय क्रियाप्रक्रियांचे बोध करून वाक्यातील इतर शब्दांना जोडतात. उदा., करण्यासाठी, करून, इ.
- प्रतिबंधार्थक शब्दयोगी अव्यय: हे अव्यय प्रतिबंधाचे बोध करून वाक्यातील इतर शब्दांना जोडतात. उदा., टाळून, टाळता, इ.
- शंकासूचक शब्दयोगी अव्यय: हे अव्यय शंकांचे बोध करून वाक्यातील इतर शब्दांना जोडतात. उदा., काय, कसे, इ.
- अर्थदर्शक शब्दयोगी अव्यय: हे अव्यय अर्थाचे बोध करून वाक्यातील इतर शब्दांना जोडतात. उदा., म्हणून, कारण, इ.
शब्दयोगी अव्ययांचा वापर करताना काही गोष्टी लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे:
- शब्दयोगी अव्ययाचा वापर करताना त्याचे योग्य प्रकार शोधणे महत्त्वाचे आहे.
- शब्दयोगी अव्ययाचा वापर करताना त्याचा वाक्यातील अर्थ समजून घेणे महत्त्वाचे आहे.
- शब्दयोगी अव्ययाचा वापर करताना त्याची योग्य क्रियाविशेषण किंवा क्रियापदाची रूपे वापरणे महत्त्वाचे आहे.
शब्दयोगी अव्ययांचा वापर केल्याने वाक्य अधिक अर्थपूर्ण आणि स्पष्ट होते.
उभयान्वयी अव्यय म्हणजे काय
उभयान्वयी अव्यय दोन किंवा अधिक शब्द किंवा वाक्ये जोडणाऱ्या अविकारी शब्दांना म्हणतात. उदा., की, आणि, परंतु, तर, म्हणून, कारण, म्हटून, इ.
खालील वाक्यातील शब्दयोगी अव्यय ओळखा
वाक्य: मी शाळेत जाऊन माझे गृहपाठ पूर्ण करेन.
शब्दयोगी अव्यय:
- जाऊन: उद्देशदर्शक शब्दयोगी अव्यय
- करीन: क्रियायोगी अव्यय
शब्दयोगी अव्यय in english
- Conjunction: दोन किंवा अधिक शब्द किंवा वाक्ये जोडणारे अविकारी शब्द.
- Coordinating conjunction: दोन समान पातळीवरील शब्द किंवा वाक्ये जोडणारे अविकारी शब्द. उदा., and, but, or, nor, for, so, yet.
- Subordinating conjunction: एक साध्य किंवा साधन म्हणून दुसऱ्या शब्द किंवा वाक्ये जोडणारे अविकारी शब्द. उदा., because, since, if, unless, although, while, when, where, how, etc.
केवलप्रयोगी अव्यय म्हणजे काय
केवलप्रयोगी अव्यय हे अविकारी शब्द आहेत जे वाक्यातील इतर शब्दांना जोडत नाहीत, तर ते स्वतःच अर्थपूर्ण असतात. उदा., वर, खाली, येथे, तेथे, इ.
उभयान्वयी अव्यय उदाहरण मराठी
- की: मी तुम्हाला सांगतो की तो एक चांगला मुलगा आहे.
- आणि: मी शाळेत जाईन आणि माझे गृहपाठ पूर्ण करेन.
- परंतु: मी शाळेत जाऊ इच्छितो परंतु मला आज वेळ नाही.
- तर: जर तुम्ही येत असाल तर मी तुम्हाला हॉटेलमध्ये भेटेन.
- म्हणून: तो खूप हुशार आहे म्हणून तो शिकण्यात चांगला आहे.
- कारण: तो शिकण्यात चांगला आहे कारण त्याला शिकण्याची आवड आहे.
- म्हटून: तो मला म्हणाला की तो लवकर येईल.
पर्यंत या शब्दयोगी अव्यय पासून वाक्य तयार करा
- मला अभ्यास करायचा आहे पर्यंत मी टिव्ही बघणार नाही.
- मी घरी जाईन पर्यंत मी तुमच्यासोबत बोलणार नाही.
- मी सकाळी उठेन पर्यंत मी झोपू शकत नाही.
या शब्दयोगी अव्ययाचा वापर करून इतरही अनेक वाक्ये तयार करता येतील.
पुढे वाचा: