नैसर्गिक आपत्ती म्हणजे काय? – Naisargik Apatti Mhanje Kay
Table of Contents
नैसर्गिक आपत्ती म्हणजे एखाद्या नैसर्गिक घटनेमुळे उद्भवणारी मोठ्या प्रमाणात जीवित आणि मालमत्तेचे नुकसान करणारी घटना. नैसर्गिक आपत्तींचे अनेक प्रकार आहेत, ज्यात भूकंप, त्सुनामी, पूर, वादळे, ज्वालामुखी उद्रेक, हिमस्खलन आणि दुष्काळ यांचा समावेश होतो.
नैसर्गिक आपत्तींचे कारणे अनेकदा नैसर्गिक घटकांशी संबंधित असतात, जसे की भूगर्भशास्त्र, हवामानशास्त्र आणि पर्यावरणीय बदल. भूकंप, त्सुनामी आणि भूस्खलन हे भूगर्भशास्त्रीय घटकांमुळे होतात. पूर, वादळे आणि दुष्काळ हे हवामानशास्त्रीय घटकांमुळे होतात. ज्वालामुखी उद्रेक हे पृथ्वीच्या आतील भागातील हालचालीमुळे होतात.
नैसर्गिक आपत्तींचे मानवी क्रियाकलापांमुळे देखील होऊ शकते. उदाहरणार्थ, जंगलतोड आणि जलवायू बदल यामुळे पूर, वादळे आणि दुष्काळ यासारख्या नैसर्गिक आपत्तींचे धोका वाढू शकतो.
नैसर्गिक आपत्तींचे जीवित आणि मालमत्तेवर मोठे परिणाम होऊ शकतात. भूकंप, त्सुनामी आणि वादळे यासारख्या आपत्तींमुळे मोठ्या प्रमाणात मृत्यू आणि जखमी होऊ शकतात. पूर, भूस्खलन आणि दुष्काळ यासारख्या आपत्तींमुळे घरे, व्यवसाय आणि इतर पायाभूत सुविधा नष्ट होऊ शकतात.
नैसर्गिक आपत्तींपासून बचाव करण्यासाठी अनेक उपाययोजना केल्या जाऊ शकतात. यामध्ये आपत्ती व्यवस्थापन योजना तयार करणे, आपत्तीप्रसंगी सूचनांचे प्रशिक्षण देणे आणि आपत्तीग्रस्तांना मदत करण्यासाठी यंत्रणा उभारणे यांचा समावेश होतो.
नैसर्गिक आपत्ती ही मानवी जीवनावर मोठा परिणाम करणारी घटना आहे. या आपत्तींपासून बचाव करण्यासाठी आणि त्यांचे परिणाम कमी करण्यासाठी आपण सर्वांनी एकत्र प्रयत्न केले पाहिजेत.
येथे काही सामान्य नैसर्गिक आपत्ती आणि त्यांचे संभाव्य परिणाम आहेत:
भूकंप
भूकंप हा पृथ्वीच्या भूकवचातील हालचालीमुळे होणारा कंपन आहे. भूकंपामुळे घरे, इमारती आणि पायाभूत सुविधा नष्ट होऊ शकतात. भूकंपामुळे मोठ्या प्रमाणात मृत्यू आणि जखमी होऊ शकतात.
त्सुनामी
त्सुनामी हा समुद्राच्या तळाशी होणाऱ्या भूकंपामुळे होणारा मोठा पाण्याचा लाटांचा संच आहे. त्सुनामीचा वेग ताशी 800 किलोमीटरपर्यंत असू शकतो. त्सुनामीमुळे घरे, इमारती आणि पायाभूत सुविधा नष्ट होऊ शकतात. त्सुनामीमुळे मोठ्या प्रमाणात मृत्यू आणि जखमी होऊ शकतात.
पूर
पूर हा पाण्याचा अतिवृष्टी, वादळ किंवा इतर नैसर्गिक घटनेमुळे होणारा अतिप्रवाह आहे. पुरामुळे घरे, इमारती आणि पायाभूत सुविधा नष्ट होऊ शकतात. पुरामुळे मोठ्या प्रमाणात मृत्यू आणि जखमी होऊ शकतात.
वादळे
वादळ हे मोठ्या प्रमाणात वारा, पाऊस आणि गारपीट असलेली हवामानाची घटना आहे. वादळामुळे घरे, इमारती आणि पायाभूत सुविधा नष्ट होऊ शकतात. वादळामुळे मोठ्या प्रमाणात मृत्यू आणि जखमी होऊ शकतात.
ज्वालामुखी उद्रेक
ज्वालामुखी उद्रेक हा पृथ्वीच्या आतील भागातील द्रव पदार्थ आणि वायूंचा बाहेर पडणारा प्रवाह आहे. ज्वालामुखी उद्रेकामुळे घरे, इमारती आणि पायाभूत सुविधा नष्ट होऊ शकतात. ज्वालामुखी उद्रेकामुळे मोठ्या प्रमाणात मृत्यू आणि जखमी होऊ शकतात.
हिमस्खलन
हिमस्खलन हा एक धोकादायक नैसर्गिक आपत्ती आहे जी पर्वतीय क्षेत्रांमध्ये वारंवार होते. हिमस्खलन थोड्या वेळात मोठ्या प्रमाणात बर्फ, खडक आणि माती वाहून नेऊ शकते. हिमस्खलनामुळे लोकांचे मृत्यू, इमारतींचे नुकसान आणि वाहतुकीचा अडथळा होऊ शकतो.
दुष्काळ म्हणजे विशिष्ट कालावधीसाठी सामान्य किंवा अपेक्षित प्रमाणापेक्षा लक्षणीय प्रमाणात कमी पाणी किंवा आर्द्रतेत घट होणे. दुष्काळाची कारणे नैसर्गिक आणि मानवनिर्मित दोन्ही असू शकतात. नैसर्गिक कारणांमध्ये बदलत्या हवामानातील नमुना, ज्वालामुखीचा उद्रेक, वृक्षतोड आणि भूस्खलन यांचा समावेश होतो. मानवनिर्मित कारणांमध्ये पाण्याचा गैरवापर, जलाशय आणि नद्यांचे प्रदूषण आणि पर्यावरणीय बदल यांचा समावेश होतो.
आपत्ती व्यवस्थापन
आपत्ती व्यवस्थापन म्हणजे नैसर्गिक किंवा मानवनिर्मित आपत्तीच्या शक्यतेची ओळख करणे, त्यांचे मूल्यांकन करणे आणि त्यांचे व्यवस्थापन करण्यासाठी योजना तयार करणे, अंमलबजावणी करणे आणि मूल्यांकन करणे. आपत्ती व्यवस्थापनाची उद्दिष्टे म्हणजे आपत्तीमुळे होणारे नुकसान कमी करणे आणि आपत्तीच्या परिणामांपासून लोकांना आणि मालमत्तेचे संरक्षण करणे.
आपत्ती व्यवस्थापनाची चार मुख्य पायऱ्या आहेत:
- पूर्वतयारी: या पायरीमध्ये आपत्तीची शक्यता ओळखणे, त्यांचे मूल्यांकन करणे आणि त्यांचे व्यवस्थापन करण्यासाठी योजना तयार करणे समाविष्ट आहे.
- प्रतिसाद: या पायरीमध्ये आपत्ती झाल्यानंतर लगेचच तातडीची मदत आणि सेवा प्रदान करणे समाविष्ट आहे.
- सुधारणा: या पायरीमध्ये आपत्तीचे परिणाम कमी करण्यासाठी आणि भविष्यातील आपत्तींसाठी तयारी करण्यासाठी उपाययोजना करणे समाविष्ट आहे.
- प्रतिबंध: या पायरीमध्ये आपत्ती होण्याची शक्यता कमी करण्यासाठी उपाययोजना करणे समाविष्ट आहे.
मानवनिर्मित आपत्ती कारणे
मानवनिर्मित आपत्ती ही मानवी क्रियाकलापांमुळे होणारी आपत्ती आहेत. मानवनिर्मित आपत्तीची अनेक कारणे असू शकतात, ज्यात हे समाविष्ट आहे:
- सुरक्षेच्या नियमांचे उल्लंघन: उद्योग, वाहतूक आणि इतर क्षेत्रांमध्ये सुरक्षेच्या नियमांचे उल्लंघन केल्याने मानवनिर्मित आपत्ती होऊ शकतात.
- पर्यावरणीय बदल: पर्यावरणीय बदलांमुळे भूस्खलन, पूर आणि इतर आपत्ती होऊ शकतात.
- युद्ध आणि गृहकलह: युद्ध आणि गृहकलहातून होणाऱ्या स्फोट, दहशतवादी हल्ले आणि इतर हिंसाचारामुळे मानवनिर्मित आपत्ती होऊ शकतात.
मानवनिर्मित आपत्ती प्रस्तावना
मानवनिर्मित आपत्ती ही एक गंभीर आव्हान आहे. या आपत्तींमुळे मोठ्या प्रमाणात नुकसान, जीवितहानी आणि आर्थिक नुकसान होऊ शकते. मानवनिर्मित आपत्ती कमी करण्यासाठी आणि त्यांचे परिणाम कमी करण्यासाठी उपाययोजना करणे आवश्यक आहे.
मानवनिर्मित आपत्ती कमी करण्यासाठी खालील उपाययोजना केल्या जाऊ शकतात:
- सुरक्षेचे नियमांचे पालन करणे: उद्योग, वाहतूक आणि इतर क्षेत्रांमध्ये सुरक्षेचे नियमांचे पालन करून मानवनिर्मित आपत्ती कमी केली जाऊ शकतात.
- पर्यावरणीय बदलाला कमी करणे: पर्यावरणीय बदलाला कमी करून भूस्खलन, पूर आणि इतर आपत्ती कमी केल्या जाऊ शकतात.
- युद्ध आणि गृहकलह टाळणे: युद्ध आणि गृहकलह टाळून मानवनिर्मित आपत्ती कमी केल्या जाऊ शकतात.
मानवनिर्मित आपत्तीचे परिणाम कमी करण्यासाठी खालील उपाययोजना केल्या जाऊ शकतात:
- आपत्ती व्यवस्थापन योजना तयार करणे: आपत्ती व्यवस्थापन योजना तयार करून आपत्तीच्या वेळी काय करावे हे ठरवू शकतो.
- आपत्ती सूचनांचे पालन करणे: आपत्ती सूचनांचे पालन करून आपले आणि इतरांच्या सुरक्षिततेचे रक्षण करू शकतो.
- आपत्तीसाठी तयार राहणे: आपत्तीसाठी तयार राहून आपले नुकसान कमी करू शकतो.
पुढे वाचा: