शिवलिंग म्हणजे काय? – Shivling Mhanje Kay
Table of Contents
शिवलिंग म्हणजे शैव धर्मातील हिंदू देव शिवाचे अमूर्त किंवा अ‍ॅनिकोनिक प्रतिनिधित्व आहे. ही सामान्यत: शिवाला समर्पित हिंदू मंदिरांमधील प्राथमिक मूर्ती किंवा भक्ती प्रतिमा आहे, लहान देवस्थानांमध्ये किंवा स्वयं-प्रकट नैसर्गिक वस्तू म्हणून देखील आढळते.
शिवलिंगाची व्याख्या अनेक प्रकारे केली जाते. काही लोक शिवलिंगाची व्याख्या प्रजननाचे प्रतीक म्हणून करतात, तर काही लोक शिवलिंगाची व्याख्या ज्ञानाचे प्रतीक म्हणून करतात. काही लोक शिवलिंगाची व्याख्या मुक्ततेचे प्रतीक म्हणून करतात, तर काही लोक शिवलिंगाची व्याख्या प्रेमाचे प्रतीक म्हणून करतात.
शिवलिंगाचे अनेक प्रकार आहेत. काही शिवलिंग साधे, गोलाकार असतात, तर काही शिवलिंग अधिक जटिल असतात. काही शिवलिंगांवर शिल्पे किंवा चित्रे असतात.
शिवलिंग हे हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचे प्रतीक आहे. हे शिवाचे प्रतीक आहे, जो हिंदू धर्मातील एक प्रमुख देव आहे. शिवलिंग हे प्रजनन, ज्ञान, मुक्तता आणि प्रेम यासारख्या अनेक गोष्टींचे प्रतीक मानले जाते.
शिवलिंगाची काही वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत:
- आकार: शिवलिंग सहसा गोलाकार असते, परंतु ते इतर आकारात देखील आढळू शकते.
- आधार: शिवलिंगाचा आधार सामान्यत: चौकोनी असतो.
- उंची: शिवलिंगाची उंची त्याच्या व्यासापेक्षा लहान असते.
- सामग्री: शिवलिंग विविध प्रकारच्या साहित्यांपासून बनवले जाऊ शकते, जसे की दगड, धातू, लाकूड किंवा माती.
शिवलिंगाची पूजा हिंदू धर्मात एक महत्त्वाची प्रथा आहे. शिवलिंगाची पूजा करणे हे शिवाच्या कृपेला प्राप्त करण्याचा एक मार्ग मानला जातो. शिवलिंगाची पूजा सामान्यत: मंदिरात केली जाते, परंतु घरी देखील केली जाऊ शकते.
शिवलिंगाची पूजा करण्याच्या अनेक मार्ग आहेत. काही लोक शिवलिंगावर जलाभिषेक करतात, तर काही लोक शिवलिंगाला फुले आणि फळे अर्पण करतात. काही लोक शिवलिंगाची पूजा मंत्रांचा उच्चार करून करतात.
शिवलिंग हे लिंग आहे का?
शिवलिंग हे लिंग आहे की नाही यावर मतमतांतरे आहेत. काही लोकांचा असा विश्वास आहे की शिवलिंग हे लिंगाचे प्रतीक आहे, तर काही लोकांचा असा विश्वास आहे की ते प्रजनन, ज्ञान, मुक्तता किंवा प्रेमाचे प्रतीक आहे.
शब्द “लिंग” हा संस्कृतमधील आहे आणि त्याचा अर्थ “चिन्ह, प्रतीक, अवतार, पुरुषाचे जननेंद्रिय” असा होतो. शिवलिंगाच्या संदर्भात, “लिंग” हा शब्द “चिन्ह, प्रतीक” या अर्थाने वापरला जातो. शिवलिंग हे शिवाचे प्रतीक आहे, जो हिंदू धर्मातील एक प्रमुख देव आहे. शिव हा प्रजनन, ज्ञान, मुक्तता आणि प्रेम यासारख्या अनेक गोष्टींचा देव मानला जातो. शिवलिंग हे या सर्व गोष्टींचे प्रतीक मानले जाते.
शिवलिंगाच्या आकारावरूनही काही लोकांचा असा विश्वास आहे की ते लिंगाचे प्रतीक आहे. शिवलिंग सहसा गोलाकार असते, जे पुरुषाचे जननेंद्रिय दर्शवते. शिवलिंगाचा आधार चौकोनी असतो, जो स्त्रीच्या योनीचे प्रतीक मानला जातो.
तथापि, शिवलिंगाचे आकार हे त्याचे प्रतीकात्मक अर्थ ठरवण्यासाठी एकमेव घटक नाही. शिवलिंगाचे अनेक प्रकार आहेत, काही शिवलिंग साधे, गोलाकार असतात, तर काही शिवलिंग अधिक जटिल असतात. काही शिवलिंगांवर शिल्पे किंवा चित्रे असतात. या सर्व शिवलिंगांचे एकच प्रतीकात्मक अर्थ नाही.
म्हणूनच, शिवलिंग हे लिंग आहे की नाही यावर एकच उत्तर नाही. हे प्रत्येक व्यक्तीच्या वैयक्तिक समजुतीवर अवलंबून आहे.
शिवलिंग कसे तयार झाले?
शिवलिंग कसे तयार झाले याबद्दल अनेक कथा आहेत. एक कथा अशी आहे की ब्रह्मदेव आणि विष्णू यांच्यात शिवाच्या स्थानाबद्दल वाद झाला. ब्रह्मदेव म्हणाले की ते सर्वोच्च देव आहेत, तर विष्णू म्हणाले की ते सर्वोच्च देव आहेत. या वादातून शिव प्रकट झाले आणि त्यांनी ब्रह्मदेव आणि विष्णूला नम्र केले. शिवाने त्यांना सांगितले की ते सर्वोच्च देव नाहीत, तर ते ब्रह्मांडाचे निर्माता आहेत.
दुसरी कथा अशी आहे की शिवलिंग हे अग्नीचे प्रतीक आहे. एकदा, ब्रह्मा आणि विष्णू यांनी शिवाला अग्नीचे रहस्य समजून घेण्याचा प्रयत्न केला. ते शिवाच्या मंदिरात गेले आणि शिवाला प्रार्थना केली. शिवाने त्यांना अग्नीचे रहस्य समजून घेण्यासाठी एक परीक्षा दिली. ब्रह्मा आणि विष्णूने परीक्षा उत्तीर्ण केली आणि त्यांना अग्नीचे रहस्य समजले.
शिवलिंगाच्या निर्मितीची आणखी एक कथा अशी आहे की ती स्वयंभू आहे. म्हणजेच, ती नैसर्गिकरित्या तयार झाली आहे. अमरनाथ येथील शिवलिंग हे स्वयंभू शिवलिंगाचे एक उदाहरण आहे. हे शिवलिंग दरवर्षी हिमवर्षावातून तयार होते.
शिवलिंगाच्या निर्मितीबद्दल अनेक कथा आहेत, परंतु त्यापैकी कोणतीही कथा ऐतिहासिकदृष्ट्या सिद्ध झालेली नाही.
घरी शिवलिंग कसे ठेवाल?
शिवलिंग घरी ठेवण्याच्या पद्धती:
घरी शिवलिंग ठेवण्यासाठी खालीलप्रमाणे काही गोष्टी लक्षात घ्या :
- पूजा स्थानाची निवड: घरामध्ये एक स्वच्छ, शांत आणि शांत जागा निवडा जी तुमची पूजास्थान म्हणून वापरली जाऊ शकते. उजळ, हवादार आणि सकारात्मक वातावरण असणे महत्त्वाचे आहे.
- शिवलिंगाचा आकार आणि सामग्री: तुम्ही तुमच्या पसंतीचा आणि जागेनुसार आकार आणि सामग्री निवडू शकता. दगड, धातू, लाकूड किंवा माती हे सामान्यतः वापरले जाणारे पर्याय आहेत.
- स्थान स्थापना: पवित्र पाण्याने स्वच्छता करून पूजा स्थानाची तयारी करा. शिवलिंगाला चटई किंवा आसनावर ठेवा, ज्यावर पंचागुली (धत्तुरा, बेला, आंबा, नारळ आणि शमी) ठेवा.
- दर्शन: शिवलिंगाची नित्यनेमाने पूजा करणे महत्वाचे आहे, परंतु जर तुम्ही वेळेच्या ओघात अडकले असाल तर तरी दिवसातून किमान एकदा शिवलिंगाचे दर्शन करा.
- अभिषेक: पवित्र पाण्याने किंवा दुधाने स्नान करून शिवलिंगाची शुद्धी करता येते.
- प्रसाद अर्पण: फुले, फळे, धत्तुरा किंवा इतर सत्त्विक खाद्यपदार्थ शिवलिंगाला अर्पण करा.
शिवलिंगाची पूजा का केली जाते?
शिवलिंगाची पूजा करण्याची कारणे:
- मोक्ष प्राप्ती: शिव हिंदू धर्मातील एक प्रमुख देव आहेत आणि मोक्षाच्या मार्गावर मार्गदर्शक मानले जातात. त्यांची पूजा करणे आध्यात्मिक विकासाला चालना देऊ शकते आणि मुक्ततेकडे नेऊ शकते.
- आशीर्वाद आणि शुभते: शिवाला कल्याण, संपत्ती आणि आरोग्य देणारे मानले जाते. त्यांची पूजा करणे शांतता, समाधान आणि चांगल्या नशिबाचे आशीर्वाद मिळवू शकते.
- पापक्षालन: शिवाला क्षमाशील देव मानले जाते. त्यांची पूजा करणे आणि पापांची क्षमा मागणे चांगल्या कर्माकडे आणि आध्यात्मिक उन्नतीकडे नेऊ शकते.
- भक्ती आणि समर्पण: शिवलिंगाची पूजा करणे ही भक्ती दाखवण्याची आणि सर्वस्वी शिवाच्या चरणी समर्पण करण्याची एक पद्धत आहे.
- आंतरिक शांती: शिवलिंगाची ध्यानधारण आणि शांततापूर्ण वातावरणात पूजा करणे मानसिक शांती आणि तणाव कमी करण्यास मदत करू शकते.
या सर्व कारणांमुळे घरी शिवलिंग ठेवणे आणि पूजा करणे हिंदू धर्मात खूप लोकप्रिय आहे. तुमच्या आध्यात्मिक प्रवासात आणि जीवनात शिवलिंग कशी मदत करू शकते याचा अनुभव घ्या.
कृपया लक्षात घ्या:
- हे फक्त मार्गदर्शक सूचना आहेत आणि त्या तुमच्या पंखाच्या प्रथा आणि विश्वासांनुसार भिन्न असू शकतात.
- स्थानिक मंदिर किंवा गुरू यांच्याकडून तुमच्या विशिष्ट परिस्थितीवर आधारित अधिक विशिष्ट मार्गदर्शक मिळवणे शहाणपणाचे ठरेल.
तुम्ही भगवान शिवाची पूजा कशी करता?
मी भगवान शिवाची पूजा दररोज सकाळी आणि संध्याकाळी करतो. मी प्रथम स्नान करतो आणि स्वच्छ कपडे घालतो. मग मी घरातील पूजास्थानी जातो आणि शिवलिंगासमोर बसतो. मी शिवलिंगाला जल, दूध, गंगाजल, अक्षता, पुष्प, धूप, दीप इत्यादी अर्पण करतो. मी शिवलिंगाला रुद्राक्षमाल, चंदन, तिलक इत्यादी लावतो. मी शिवलिंगाची आरती करतो आणि शिवस्तोत्रे म्हणतो. मी शिवलिंगाला प्रार्थना करतो की तो माझे जीवन आनंदी आणि समाधानी बनवे.
शिवलिंग कशाचे प्रतिनिधित्व करते?
शिवलिंग हे भगवान शिवाचे प्रतीक आहे. ते शक्ती आणि सृष्टीचे प्रतीक आहे. ते अविनाशीतेचे प्रतीक आहे. शिवलिंग हे भगवान शिवाच्या दोन रूपांचे प्रतिनिधित्व करते:
- शिवलिंगाचा गोल भाग लिंगम आहे. लिंगम हे पुरुष शक्तीचे प्रतीक आहे.
- शिवलिंगाचा वक्र भाग योनी आहे. योनी ही स्त्री शक्तीचे प्रतीक आहे.
शिवलिंग हे एकाच वेळी पुरुष आणि स्त्री शक्तीचे प्रतीक आहे. ते एकतेचे आणि समरसतेचे प्रतीक आहे.
शिवलिंगाची पूजा अनेक प्रकारे केली जाते. काही लोक शिवलिंगावर जल, दूध, गंगाजल, अक्षता, पुष्प, धूप, दीप इत्यादी अर्पण करतात. काही लोक शिवलिंगाला रुद्राक्षमाल, चंदन, तिलक इत्यादी लावतात. काही लोक शिवलिंगाची आरती करतात आणि शिवस्तोत्रे म्हणतात. काही लोक शिवलिंगाला प्रार्थना करतात.
शिवलिंगाची पूजा करणे हे एक आध्यात्मिक अनुभव आहे. हे आपल्याला भगवान शिवाच्या शक्ती आणि सृष्टीच्या रहस्याची जाणीव करून देते.
शिवाला लिंग म्हणून कोणी शाप दिला?
शिवाला लिंग म्हणून शाप दिला तो त्यांचाच एक भक्त होता. त्याचे नाव होते “सूर्यवंशी राजा दक्ष”. दक्ष हा एक महान राजा होता आणि शिवाचा मोठा भक्त होता. त्याने शिवासाठी एक मोठी यज्ञ केली. या यज्ञाला सर्व देवता उपस्थित होते, परंतु शिव आणि त्यांची पत्नी पार्वती उपस्थित नव्हत्या. दक्षाला याचा राग आला आणि त्याने शिवा आणि पार्वतीचा अपमान केला. त्याने शिवाला “शमशानाचा अधिपती” म्हणून संबोधले आणि पार्वतीला “एका गन्धर्वाची कन्या” म्हणून संबोधले. शिवाला या अपमानामुळे खूप राग आला आणि त्याने दक्षाला शाप दिला की तो एका लिंग म्हणून जन्म घेईल.
दक्षाच्या शापामुळे शिव लिंग म्हणून जन्माला आले. ते एक मोठे लिंग होते आणि त्यातून अग्नी, पाणी, हवा आणि पृथ्वी अशा चारही महाभूतांचा उदय झाला. शिवाचे हे लिंग रूप “लिंगमूर्ति” म्हणून ओळखले जाते. हे रूप शिवाच्या शक्ती आणि सामर्थ्याचे प्रतीक आहे.
दक्षाच्या शापातून मुक्त होण्यासाठी शिवाने एक उपाय शोधला. त्यांनी तपश्चर्या केली आणि भगवान विष्णूची आराधना केली. विष्णूंनी शिवाला एक मंत्र दिला जो त्यांनी उच्चारला. या मंत्राच्या प्रभावाने दक्षाच्या शापाची शक्ती कमी झाली आणि शिवांना त्यांच्या मूळ रूपात परत मिळाले.
शिवाला लिंग म्हणून शाप दिल्याच्या कथेतून हे कळते की देवता देखील चुका करतात आणि त्या चुकांचे परिणाम भोगावे लागतात. शिवासारख्या महान देवतेलाही दक्षाच्या शापामुळे लिंग म्हणून जन्म घ्यावा लागला. या कथेवरून हे देखील कळते की उपासना आणि तपश्चर्येच्या सामर्थ्यामुळे कोणत्याही शापापासून मुक्तता मिळवता येते.
शिवलिंगाचे तोंड कोणत्या बाजूला असावे?
शिवलिंगाचे तोंड नेहमी पूर्वेकडे असावे असे मानले जाते. पूर्व दिशा हे ज्ञान आणि प्रगतीचे प्रतीक आहे. शिवलिंग हे शिवाचे प्रतीक आहे आणि शिव हे ज्ञान आणि प्रगतीचे देवता मानले जातात. शिवलिंगाचे तोंड पूर्वेकडे असल्याने, शिवाच्या ज्ञान आणि प्रगतीच्या गुणांमुळे आपल्या जीवनात ज्ञान आणि प्रगती होईल असे मानले जाते.
वास्तूशास्त्रानुसारही शिवलिंगाचे तोंड पूर्वेकडे असावे असे सांगितले जाते. वास्तूशास्त्रानुसार, पूर्व दिशा ही ईशान्य दिशेची दिशा आहे. ईशान्य दिशा ही भगवान विष्णूची दिशा आहे आणि शिव हे विष्णूचे अवतार मानले जातात. शिवलिंगाचे तोंड ईशान्य दिशेला असल्याने, शिव आणि विष्णू यांच्या दोन्ही देवतांच्या आशीर्वादाने आपल्या जीवनात सुख, समृद्धी आणि आनंद येईल असे मानले जाते.
शिवलिंगाचे तोंड पूर्वेकडे असावे असे मानले जात असले तरी, काही ठिकाणी ते पश्चिमेकडे देखील असते. यामागे अनेक कारणे असू शकतात. काही ठिकाणी, मंदिराचे तोंड पूर्वेकडे असते, त्यामुळे शिवलिंगाचे तोंड देखील पूर्वेकडे असते. काही ठिकाणी, शिवलिंगाचे स्थापना करताना पूर्वेकडील दिशा योग्य नसल्यास, ते पश्चिमेकडे असू शकते.
शिवलिंगाचे तोंड कोणत्या दिशेला असावे हे व्यक्तिगत श्रद्धेवर अवलंबून असते. काही लोकांना पूर्वेकडील दिशा अधिक योग्य वाटते, तर काही लोकांना पश्चिमेकडील दिशा अधिक योग्य वाटते.
शंकराची पिंड म्हणजे काय?
शंकराची पिंड म्हणजे शिवलिंग. शिवलिंग हे शिवाचे प्रतीक आहे. शिव हे सृष्टीचे निर्माता, पालक आणि संहारक मानले जातात. शिवलिंग हे शिवाच्या सृष्टी निर्माण करण्याच्या, पालन करण्याच्या आणि संहार करण्याच्या शक्तीचे प्रतीक आहे.
शिवलिंगाचे किती प्रकार आहेत?
शिवलिंगाचे अनेक प्रकार आहेत. त्यापैकी काही प्रमुख प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:
- नैसर्गिक शिवलिंग: हे शिवलिंग नैसर्गिकरित्या तयार झालेले असतात. अशा शिवलिंगांना “स्वयंभू शिवलिंग” असे म्हणतात.
- कृत्रिम शिवलिंग: हे शिवलिंग मानवी निर्मित असतात. अशा शिवलिंगांना “मनुष्य निर्मित शिवलिंग” असे म्हणतात.
- एकादश रुद्र शिवलिंग: हे शिवलिंग अकरा रुद्रांशी संबंधित आहेत. अकरा रुद्र म्हणजे शिवाचे बारा पुत्र. अकरा रुद्र शिवलिंगांचे नाव खालीलप्रमाणे आहे:
- सोमनाथ
- मल्लिकार्जुन
- महाकालेश्वर
- ओंकारेश्वर
- केदारनाथ
- त्र्यंबकेश्वर
- वैद्यनाथ
- भीमशंकर
- रामेश्वरम
- नागेश्वर
पांढरे शिवलिंग घरासाठी चांगले आहे का?
होय, पांढरे शिवलिंग घरासाठी चांगले आहे. पांढरा रंग शुद्धतेचे प्रतीक आहे. पांढरे शिवलिंग घरात ठेवल्याने घरात शुद्धता आणि शांति नांदते असे मानले जाते.
सोमवारी भगवान शंकराला काय अर्पण करावे?
सोमवार हा भगवान शंकराचा वार मानला जातो. या दिवशी भगवान शंकराला अर्पण करण्यासाठी अनेक गोष्टी आहेत. त्यापैकी काही प्रमुख गोष्टी खालीलप्रमाणे आहेत:
- अर्क (घृत): अर्क हे भगवान शंकराचे आवडते द्रव्य आहे.
- धूप: धूप हे भगवान शंकराला अर्पण करण्यासाठी एक महत्त्वाचे द्रव्य आहे.
- दीप: दीप हे भगवान शंकराला अर्पण करण्यासाठी एक महत्त्वाचे द्रव्य आहे.
- फुले: भगवान शंकराला लाल, पांढरे किंवा जांभळी फुले अर्पण केली जाऊ शकतात.
- साबुदाणा खीर: साबुदाणा खीर ही भगवान शंकराला अर्पण करण्यासाठी एक लोकप्रिय पदार्थ आहे.
- बेसनाचे लड्डू: बेसनाचे लड्डू ही भगवान शंकराला अर्पण करण्यासाठी एक लोकप्रिय पदार्थ आहे.
सोमवारी भगवान शंकराला अर्पण केलेल्या या गोष्टी आपल्याला भगवान शंकराचा आशीर्वाद मिळवून देतात असे मानले जाते.
पुढे वाचा:
- संधी म्हणजे काय?
- रेषाखंड म्हणजे काय?
- डेबिट कार्ड म्हणजे काय?
- गनिमी कावा म्हणजे काय?
- जीवन म्हणजे काय?
- साहित्य म्हणजे काय?
- समुदाय म्हणजे काय?
- अंकेक्षण म्हणजे काय?
- समाज कार्य म्हणजे काय?
- मूळ संख्या म्हणजे काय?
- अध्ययन निष्पत्ती म्हणजे काय?
- व्यक्तिमत्व विकास म्हणजे काय?
- नातं म्हणजे काय?
- मोक्ष म्हणजे काय?