अंकेक्षण म्हणजे काय? – Ankekshan Mhanje Kay
Table of Contents
अंकेक्षण म्हणजे एखाद्या व्यक्ती, कंपनी किंवा संस्थेच्या आर्थिक व्यवहारांची तपासणी करणे. अंकेक्षक हे स्वतंत्र आणि तटस्थ व्यक्ती असतात जे आर्थिक माहितीची अचूकता आणि विश्वासार्हता निश्चित करण्यासाठी तपासणी करतात.
अंकेक्षणाचे मुख्य उद्दिष्ट हे खात्री करणे आहे की आर्थिक माहिती योग्यरित्या प्रस्तुत केली आहे आणि ती खरी आहे. अंकेक्षणामुळे विविध हितसंबंधधारकांसाठी, जसे की गुंतवणूकदार, करदाते, आणि व्यवस्थापक, आर्थिक माहितीवर विश्वास ठेवणे शक्य होते.
अंकेक्षणाचे दोन मुख्य प्रकार आहेत:
- कंपनी अंकेक्षण: कंपनी अंकेक्षण हे एक व्यावसायिक अंकेक्षण आहे जे व्यवसायाच्या आर्थिक व्यवहारांची तपासणी करते. कंपनी अंकेक्षण हे सहसा वार्षिक अहवाल तयार करण्यासाठी केले जाते.
- सरकारी अंकेक्षण: सरकारी अंकेक्षण हे सरकारच्या आर्थिक व्यवहारांची तपासणी करते. सरकारी अंकेक्षण हे सहसा आर्थिक वर्ष संपल्यानंतर केले जाते.
अंकेक्षण प्रक्रिया खालील चरणांचा समावेश करते:
- योजना: अंकेक्षक प्रथम अंकेक्षणाची योजना तयार करतात. यामध्ये अंकेक्षणाचे उद्दिष्टे, व्याप्ती आणि पद्धती समाविष्ट असतात.
- परीक्षा: अंकेक्षक नंतर आर्थिक माहितीची तपासणी करतात. यामध्ये आर्थिक व्यवहारांची नोंदी, दस्तऐवज आणि इतर पुरावे तपासणे समाविष्ट असते.
- निष्कर्ष: अंकेक्षक नंतर अंकेक्षण अहवाल तयार करतात. या अहवालात अंकेक्षणाच्या निष्कर्षांचा समावेश असतो.
अंकेक्षण हे एक महत्त्वाचे कार्य आहे जे आर्थिक माहितीची अचूकता आणि विश्वासार्हता सुनिश्चित करण्यात मदत करते. अंकेक्षणामुळे विविध हितसंबंधधारकांसाठी आर्थिक माहितीवर विश्वास ठेवणे शक्य होते.
कंपनी अंकेक्षण म्हणजे काय?
कंपनी अंकेक्षण हे एक व्यावसायिक अंकेक्षण आहे जे व्यवसायाच्या आर्थिक व्यवहारांची तपासणी करते. कंपनी अंकेक्षण हे सहसा वार्षिक अहवाल तयार करण्यासाठी केले जाते.
कंपनी अंकेक्षणाचे उद्दिष्ट हे खात्री करणे आहे की व्यवसायाची आर्थिक माहिती योग्यरित्या प्रस्तुत केली आहे आणि ती खरी आहे. कंपनी अंकेक्षणामुळे विविध हितसंबंधधारकांसाठी, जसे की गुंतवणूकदार, करदाते, आणि व्यवस्थापक, आर्थिक माहितीवर विश्वास ठेवणे शक्य होते.
कंपनी अंकेक्षणाचे काही महत्त्वाचे कार्ये खालीलप्रमाणे आहेत:
- आर्थिक माहितीची अचूकता आणि विश्वासार्हता सुनिश्चित करणे
- गुंतवणूकदारांना व्यवसायाच्या आर्थिक स्थितीबद्दल माहिती प्रदान करणे
- करदात्यांना व्यवसायाच्या आर्थिक व्यवहारांबद्दल माहिती प्रदान करणे
- व्यवस्थापकांना व्यवसायाच्या आर्थिक कार्यप्रदर्शनाचे मूल्यांकन करण्यात मदत करणे
ऑडिट म्हणजे काय आणि त्याचे प्रकार?
ऑडिट म्हणजे एखाद्या व्यक्ती, कंपनी किंवा संस्थेच्या आर्थिक व्यवहारांची तपासणी करणे. अंकेक्षक हे स्वतंत्र आणि तटस्थ व्यक्ती असतात जे आर्थिक माहितीची अचूकता आणि विश्वासार्हता निश्चित करण्यासाठी तपासणी करतात.
ऑडिटिंगचे दोन मुख्य प्रकार आहेत:
- आंतरिक ऑडिट: आंतरिक ऑडिट हे व्यवसायाच्या अंतर्गत नियंत्रणांचे मूल्यांकन करण्यासाठी केले जाते. आंतरिक ऑडिट हे व्यवसायाच्या व्यवस्थापकांना त्यांच्या आर्थिक व्यवस्थापनाच्या प्रभावीतेचे मूल्यांकन करण्यात मदत करते.
- बाह्य ऑडिट: बाह्य ऑडिट हे व्यवसायाच्या आर्थिक माहितीची अचूकता आणि विश्वासार्हता निश्चित करण्यासाठी केले जाते. बाह्य ऑडिट हे सहसा स्वतंत्र अंकेक्षकांकडून केले जाते.
ऑडिटिंगचे इतर काही प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:
- सरकारी ऑडिट: सरकारी ऑडिट हे सरकारच्या आर्थिक व्यवहारांची तपासणी करण्यासाठी केले जाते.
- सार्वजनिक ऑडिट: सार्वजनिक ऑडिट हे सार्वजनिक क्षेत्रातील संस्थांच्या आर्थिक व्यवहारांची तपासणी करण्यासाठी केले जाते.
- वैयक्तिक ऑडिट: वैयक्तिक ऑडिट हे वैयक्तिक व्यक्तींच्या आर्थिक व्यवहारांची तपासणी करण्यासाठी केले जाते.
ऑडिटिंगचे महत्त्व
ऑडिटिंग हे एक महत्त्वाचे कार्य आहे जे आर्थिक माहितीची अचूकता आणि विश्वासार्हता सुनिश्चित करण्यात मदत करते. ऑडिटिंगमुळे विविध हितसंबंधधारकांसाठी आर्थिक माहितीवर विश्वास ठेवणे शक्य होते.
ऑडिटिंगचे काही महत्त्वाचे फायदे खालीलप्रमाणे आहेत:
- आर्थिक माहितीची अचूकता आणि विश्वासार्हता सुनिश्चित करणे
- गुंतवणूकदारांना व्यवसायाच्या आर्थिक स्थितीबद्दल माहिती प्रदान करणे
- करदात्यांना व्यवसायाच्या आर्थिक व्यवहारांबद्दल माहिती प्रदान करणे
- व्यवस्थापकांना व्यवसायाच्या आर्थिक कार्यप्रदर्शनाचे मूल्यांकन करण्यात मदत करणे
- व्यवसायाच्या आर्थिक व्यवहारांमध्ये गैरव्यवहार आणि फसवणूक टाळणे
- व्यवसायाच्या आर्थिक जबाबदारीचे पालन सुनिश्चित करणे
ऑडिटचा पहिला टप्पा काय आहे?
ऑडिटचा पहिला टप्पा म्हणजे योजनेचा टप्पा. या टप्प्यात, अंकेक्षक अंकेक्षणाचे उद्दिष्टे, व्याप्ती आणि पद्धती निश्चित करतात. अंकेक्षक व्यवसायाच्या आर्थिक माहितीच्या स्वरूपाचे आणि वैशिष्ट्यांचे मूल्यांकन करतो आणि अंकेक्षणासाठी आवश्यक असलेल्या माहिती आणि पुराव्याची ओळख करतो.
योजनेच्या टप्प्यात अंकेक्षक खालील गोष्टी करतात:
- अंकेक्षणाची उद्दिष्टे आणि व्याप्ती निश्चित करणे
- अंकेक्षणाची पद्धती निश्चित करणे
- अंकेक्षणासाठी आवश्यक असलेल्या माहिती आणि पुराव्याची ओळख करणे
- अंकेक्षणाच्या वेळापत्रकाची योजना करणे
बॅलन्स शीट ऑडिट म्हणजे काय?
बॅलन्स शीट ऑडिट हे एक प्रकारचे ऑडिट आहे जे व्यवसायाच्या बॅलन्स शीटची तपासणी करते. बॅलन्स शीट ही व्यवसायाची आर्थिक स्थिती दर्शवणारी एक महत्त्वाची आर्थिक माहिती आहे. बॅलन्स शीट ऑडिटमध्ये, अंकेक्षक बॅलन्स शीटमधील प्रत्येक खात्याची अचूकता आणि विश्वासार्हता तपासतात.
बॅलन्स शीट ऑडिटमध्ये अंकेक्षक खालील गोष्टी करतात:
- बॅलन्स शीटमधील प्रत्येक खात्याची अचूकता तपासणे
- बॅलन्स शीटमधील प्रत्येक खात्याची विश्वासार्हता तपासणे
- बॅलन्स शीटमधील प्रत्येक खात्याची पद्धतशीलता तपासणे
कोणाचे ऑडिट होऊ शकते?
कोणाचे ऑडिट होऊ शकते हे अंकेक्षणाच्या प्रकारावर अवलंबून असते.
- आंतरिक ऑडिट: आंतरिक ऑडिट हे सहसा व्यवसायांद्वारे त्यांच्या स्वतःच्या आर्थिक व्यवहारांची तपासणी करण्यासाठी केले जाते.
- बाह्य ऑडिट: बाह्य ऑडिट हे सहसा व्यवसायांद्वारे त्यांच्या आर्थिक माहितीची अचूकता आणि विश्वासार्हता सुनिश्चित करण्यासाठी केले जाते. बाह्य ऑडिट हे सहसा स्वतंत्र अंकेक्षकांकडून केले जाते.
- सरकारी ऑडिट: सरकारी ऑडिट हे सरकारद्वारे त्यांच्या आर्थिक व्यवहारांची तपासणी करण्यासाठी केले जाते.
- सार्वजनिक ऑडिट: सार्वजनिक ऑडिट हे सार्वजनिक क्षेत्रातील संस्थांद्वारे त्यांच्या आर्थिक व्यवहारांची तपासणी करण्यासाठी केले जाते.
- वैयक्तिक ऑडिट: वैयक्तिक ऑडिट हे वैयक्तिक व्यक्तींद्वारे त्यांच्या स्वतःच्या आर्थिक व्यवहारांची तपासणी करण्यासाठी केले जाते.
खाली काही विशिष्ट उदाहरणे आहेत ज्यामध्ये ऑडिट केले जाऊ शकते:
- व्यवसाय: व्यवसायांसाठी, बाह्य ऑडिट करणे हे सहसा कायदेशीर आवश्यकता असते. बाह्य ऑडिट व्यवसायाच्या आर्थिक माहितीची अचूकता आणि विश्वासार्हता सुनिश्चित करण्यात मदत करते.
- सरकार: सरकारांसाठी, सरकारी ऑडिट करणे हे सहसा कायदेशीर आवश्यकता असते. सरकारी ऑडिट सरकारच्या आर्थिक व्यवहारांची पारदर्शकता आणि जबाबदारी सुनिश्चित करण्यात मदत करते.
- सार्वजनिक क्षेत्रातील संस्था: सार्वजनिक क्षेत्रातील संस्थांसाठी, सार्वजनिक ऑडिट करणे हे सहसा कायदेशीर आवश्यकता असते. सार्वजनिक ऑडिट सार्वजनिक क्षेत्रातील संस्थांच्या आर्थिक व्यवहारांची पारदर्शकता आणि जबाबदारी सुनिश्चित करण्यात मदत करते.
- वैयक्तिक व्यक्ती: वैयक्तिक व्यक्तींसाठी, वैयक्तिक ऑडिट करणे हे सहसा कायदेशीर आवश्यकता नसते. तथापि, वैयक्तिक व्यक्तींना त्यांच्या आर्थिक व्यवहारांची अचूकता आणि विश्वासार्हता सुनिश्चित करण्यासाठी वैयक्तिक ऑडिट करणे उपयुक्त ठरू शकते.
ऑडिटिंग कसे कार्य करते?
ऑडिटिंग हे एक प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये एक स्वतंत्र आणि तटस्थ व्यक्ती (अंकेक्षक) एखाद्या व्यक्ती, कंपनी किंवा संस्थेच्या आर्थिक व्यवहारांची तपासणी करते. अंकेक्षक हे आर्थिक माहितीची अचूकता आणि विश्वासार्हता सुनिश्चित करण्याचा प्रयत्न करतात.
ऑडिटिंग प्रक्रिया खालील चरणांचा समावेश करते:
- योजना: अंकेक्षक प्रथम अंकेक्षणाची योजना तयार करतात. यामध्ये अंकेक्षणाचे उद्दिष्टे, व्याप्ती आणि पद्धती समाविष्ट असतात.
- परीक्षा: अंकेक्षक नंतर आर्थिक माहितीची तपासणी करतात. यामध्ये आर्थिक व्यवहारांची नोंदी, दस्तऐवज आणि इतर पुरावे तपासणे समाविष्ट असते.
- निष्कर्ष: अंकेक्षक नंतर अंकेक्षण अहवाल तयार करतात. या अहवालात अंकेक्षणाच्या निष्कर्षांचा समाविष्ट असतो.
ऑडिटिंग प्रक्रिया खालील तत्त्वांवर आधारित आहे:
- स्वतंत्रता: अंकेक्षक हे स्वतंत्र आणि तटस्थ असणे आवश्यक आहे.
- सावधगिरी: अंकेक्षकांनी काळजीपूर्वक आणि सावधगिरीने काम करणे आवश्यक आहे.
- व्यावसायिक कौशल्य: अंकेक्षकांनी त्यांच्या क्षेत्रातील व्यावसायिक कौशल्यांचा वापर करणे आवश्यक आहे.
कंपनी कायद्याद्वारे भारतातील कंपन्यांचे ऑडिट कोणत्या वर्षी बंधनकारक करण्यात आले?
भारतात, कंपनी कायद्याद्वारे कंपन्यांचे ऑडिट 1913 मध्ये बंधनकारक करण्यात आले. कंपनी कायदा, 1956 च्या कलम 226 नुसार, सर्व कंपन्यांचे वार्षिक अहवाल तयार करताना त्यांच्या आर्थिक व्यवहारांची तपासणी करण्यासाठी स्वतंत्र आणि तटस्थ अंकेक्षकांची नियुक्ती करणे आवश्यक आहे.
कंपनी कायद्याद्वारे कंपन्यांचे ऑडिट बंधनकारक करण्याचे मुख्य उद्दिष्ट हे आहे की आर्थिक माहितीची अचूकता आणि विश्वासार्हता सुनिश्चित करणे. ऑडिटिंगमुळे विविध हितसंबंधधारकांसाठी, जसे की गुंतवणूकदार, करदाते, आणि व्यवस्थापक, आर्थिक माहितीवर विश्वास ठेवणे शक्य होते.
पुढे वाचा: