आत्मचरित्र म्हणजे काय? – Atmacharitra Mhanje Kay
Table of Contents
आत्मचरित्र म्हणजे स्वतःच्या जीवनाचे वृत्तांत करणारे लेखन. आत्मचरित्रात लेखकाच्या जन्मापासून ते वर्तमान काळापर्यंतच्या जीवनातील महत्त्वाच्या घटनांचे वर्णन केले जाते. आत्मचरित्रात लेखकाच्या विचारांचा, भावनांचा आणि अनुभवांचा देखील समावेश होतो.
आत्मचरित्र हे एक साहित्यप्रकार आहे जे प्राचीन काळापासून अस्तित्वात आहे. जगातील काही प्रसिद्ध आत्मचरित्रांमध्ये महात्मा गांधींचे “सत्याचे प्रयोग” आणि पंडित जवाहरलाल नेहरूंचे “आत्मकथन” यांचा समावेश होतो.
आत्मचरित्राचे काही महत्त्वाचे वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत:
- आत्मचरित्र हे लेखकाच्या स्वतःच्या जीवनावर आधारित असते.
- आत्मचरित्रात लेखकाच्या स्वतःच्या विचारांचा, भावनांचा आणि अनुभवांचा समावेश होतो.
- आत्मचरित्र हे लेखकाच्या स्वतःच्या दृष्टिकोनातून लिहिले जाते.
आत्मचरित्राचे अनेक प्रकार आहेत. काही सामान्य प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:
- सार्वजनिक आत्मचरित्र: हे आत्मचरित्र सामान्यतः प्रसिद्ध व्यक्तींनी लिहिले जाते.
- व्यक्तिगत आत्मचरित्र: हे आत्मचरित्र सामान्य व्यक्तींनी लिहिले जाते.
- साहित्यिक आत्मचरित्र: हे आत्मचरित्र साहित्यिक दृष्टिकोनातून लिहिले जाते.
आत्मचरित्र हे एक वैयक्तिक आणि वैशिष्ट्यपूर्ण साहित्यप्रकार आहे. आत्मचरित्र वाचून आपण एखाद्या व्यक्तीच्या जीवनाबद्दल आणि त्याच्या विचारांबद्दल जाणून घेऊ शकतो.
आत्मचरित्र व त्यांचे लेखक
मराठीतील काही प्रसिद्ध आत्मचरित्रे आणि त्यांचे लेखक:
- बलुतं – दया पवार
- माझा प्रवास – गोडसे भटजी
- सत्याचे प्रयोग – महात्मा गांधी
- आत्मकथन – पंडित जवाहरलाल नेहरू
- विचार आणि अनुभव – डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
- माझा जीवनपट – ना. सी. फडके
- माझे जीवन व कार्य – कर्मवीर भाऊराव पाटील
- प्रवासाची गोष्ट – वि. स. खांडेकर
मराठीतील पहिले आत्मचरित्र
मराठीतील पहिले आत्मचरित्र “बलुतं” हे दया पवार यांनी लिहिले आहे. हे आत्मचरित्र १९२७ मध्ये प्रकाशित झाले. हे आत्मचरित्र एका बलुतेदार कुटुंबातील एका तरुणाच्या जीवनावर आधारित आहे. या आत्मचरित्रात लेखकाने आपल्या बालपणापासून ते शिक्षणापर्यंतच्या अनुभवांचे वर्णन केले आहे.
“बलुतं” हे आत्मचरित्र मराठी साहित्यात एक महत्त्वाचे स्थान धारण करते. हे आत्मचरित्र भारतीय समाजातील भेदभाव आणि विषमता यावर प्रकाश टाकते. या आत्मचरित्राने मराठी साहित्यात आत्मचरित्र लेखनाला चालना दिली.
थोर व्यक्ती व त्यांचे आत्मचरित्र यादी
- महात्मा गांधी: सत्याचे प्रयोग
- पंडित जवाहरलाल नेहरू: आत्मकथन
- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर: विचार आणि अनुभव
- ना. सी. फडके: माझा जीवनपट
- कर्मवीर भाऊराव पाटील: माझे जीवन व कार्य
- वि. स. खांडेकर: प्रवासाची गोष्ट
- अ. भा. कुलकर्णी: माझे जीवनविश्व
- ग. रा. गाडगीळ: माझे जीवन आणि अनुभव
कऱ्हेचे पाणी आत्मचरित्र
लेखक: प्रल्हाद केशव अत्रे
प्रकाशित वर्ष: १९६२
कऱ्हेचे पाणी हे प्रल्हाद केशव अत्रे यांचे पाच खंडी आत्मचरित्र आहे. हे आत्मचरित्र १९६२ ते १९७२ या काळात लिहिले गेले. हे आत्मचरित्र मराठी साहित्यात एक महत्त्वाचे स्थान धारण करते.
या आत्मचरित्रात अत्रे यांनी आपल्या बालपणापासून ते वृद्धापकाळापर्यंतच्या जीवनातील महत्त्वाच्या घटनांचे वर्णन केले आहे. या आत्मचरित्रात त्यांनी आपल्या कुटुंब, मित्र, शिक्षक, सहकारी आणि इतर व्यक्तींशी झालेल्या संबंधांबद्दलही लिहिले आहे.
“कऱ्हेचे पाणी” हे आत्मचरित्र अत्रे यांच्या जीवन आणि कार्याची एक महत्त्वाची दस्तऐवज आहे. हे आत्मचरित्र मराठी साहित्यात एक उत्कृष्ट साहित्यकृती मानले जाते.
कऱ्हेचे पाणी आत्मचरित्राची वैशिष्ट्ये:
- अत्रे यांनी आपल्या आत्मचरित्रात आपल्या जीवनातील वास्तविक घटनांचे वर्णन केले आहे.
- या आत्मचरित्रात अत्रे यांनी त्यांच्या विचारांचा आणि अनुभवांचाही समावेश केला आहे.
- “कऱ्हेचे पाणी” हे आत्मचरित्र मराठी साहित्यात एक उत्कृष्ट साहित्यकृती मानले जाते.
पुढे वाचा: