प्रवर्ग म्हणजे काय?

प्रवर्ग म्हणजे काय? – Pravarg Mhanje Kay

Table of Contents

प्रवर्ग म्हणजे एखाद्या विशिष्ट वैशिष्ट्यानुसार विभागलेले लोकांचा किंवा गोष्टींचा समूह. प्रवर्गाचे काही प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:

सामाजिक-आर्थिक वर्ग: हा वर्ग लोकांच्या आर्थिक स्थितीनुसार विभागला जातो. उदाहरणार्थ, उच्चवर्ग, मध्यमवर्ग आणि निम्नवर्ग.
जातीय वर्ग: हा वर्ग लोकांच्या जात, धर्म किंवा संस्कृतीनुसार विभागला जातो. उदाहरणार्थ, अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती, इतर मागासवर्ग.
शैक्षणिक वर्ग: हा वर्ग लोकांच्या शैक्षणिक पातळीनुसार विभागला जातो. उदाहरणार्थ, उच्चशिक्षित, माध्यमिक शिक्षित आणि प्राथमिक शिक्षित.
लिंग वर्ग: हा वर्ग लोकांच्या लिंगानुसार विभागला जातो. उदाहरणार्थ, पुरुष, स्त्री आणि अन्य.
वय वर्ग: हा वर्ग लोकांच्या वयानुसार विभागला जातो. उदाहरणार्थ, तरुण, मध्यमवयीन आणि वृद्ध.

प्रवर्ग हे समाजातील विविध घटकांना एकत्रित करण्याचा एक मार्ग आहे. प्रवर्गांमुळे आपण समाजातील विविध गटांच्या गरजा आणि समस्या समजून घेण्यास मदत होते.

भारतात, सरकारी नोकऱ्या आणि शैक्षणिक प्रवेशांमध्ये जागा आरक्षणासाठी प्रवर्गांचा वापर केला जातो. उदाहरणार्थ, अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमातींसाठी आरक्षित जागा.

प्रवर्ग हा एक जटिल विषय आहे आणि त्याचे अनेक पैलू आहेत. प्रवर्गाची संकल्पना समाजशास्त्र, कायदा, अर्थशास्त्र आणि इतर अनेक क्षेत्रांमध्ये अभ्यास केली जाते.

जात प्रवर्ग म्हणजे काय

जात प्रवर्ग म्हणजे सामाजिक आणि आर्थिकदृष्ट्या मागासलेल्या जाती किंवा जमातींमधील लोकांचा समूह. जात प्रवर्गाला इतर मागास वर्ग (OBC) असेही म्हणतात.

भारतात, जात प्रवर्ग हा एक महत्त्वाचा सामाजिक-आर्थिक वर्ग आहे. जात प्रवर्गातील लोकांची संख्या भारताच्या लोकसंख्येच्या अंदाजे 52% आहे. जात प्रवर्गातील लोकांना अनेकदा सामाजिक आणि आर्थिक भेदभावाचा सामना करावा लागतो.

जात प्रवर्गातील लोकांसाठी भारत सरकारने अनेक योजना आणि प्रकल्प राबवले आहेत. या योजना आणि प्रकल्पांचा उद्देश जात प्रवर्गातील लोकांना सामाजिक आणि आर्थिकदृष्ट्या सशक्त करणे हा आहे.

जात प्रवर्गातील लोकांना अनेकदा खालील समस्यांचा सामना करावा लागतो:

सामाजिक भेदभाव: जात प्रवर्गातील लोकांना अनेकदा जातीच्या आधारावर सामाजिक भेदभावाचा सामना करावा लागतो. यामध्ये शिक्षण, रोजगार, विवाह आणि इतर क्षेत्रांमध्ये भेदभावाचा समावेश होतो.
आर्थिक विषमता: जात प्रवर्गातील लोकांचे आर्थिक स्तर सामान्यतः कमी असते. यामुळे त्यांना अनेकदा गरिबी, अन्नधान्य अभाव आणि इतर आर्थिक समस्यांचा सामना करावा लागतो.
शैक्षणिक मागासलेपणा: जात प्रवर्गातील मुलांना अनेकदा शैक्षणिक संधींचा अभाव असतो. यामुळे ते शिक्षणात मागे राहतात आणि त्यांना नोकरी शोधण्यात अडचणी येतात.

जात प्रवर्गातील लोकांच्या समस्या सोडवण्यासाठी सरकारने खालील उपाययोजना केल्या आहेत:

जाती आधारित आरक्षण: सरकारने सरकारी नोकऱ्या आणि शैक्षणिक प्रवेशांमध्ये जाती आधारित आरक्षण दिले आहे. यामुळे जात प्रवर्गातील लोकांना या क्षेत्रांमध्ये प्रवेश मिळण्यास मदत होते.
सामाजिक न्याय आणि सशक्तीकरण योजना: सरकारने जात प्रवर्गातील लोकांसाठी अनेक सामाजिक न्याय आणि सशक्तीकरण योजना राबवल्या आहेत. या योजनांमध्ये शैक्षणिक अनुदान, रोजगार प्रशिक्षण आणि इतर योजनांचा समावेश होतो.

या उपाययोजनांमुळे जात प्रवर्गातील लोकांच्या जीवनात सुधारणा झाली आहे. तथापि, जात प्रवर्गातील लोकांना अजूनही अनेक समस्यांचा सामना करावा लागतो. या समस्या सोडवण्यासाठी सरकारने अधिक प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.

इतर मागास प्रवर्ग

इतर मागास प्रवर्ग (OBC) हे भारतातील एक महत्त्वाचे सामाजिक-आर्थिक वर्ग आहे. ओबीसीतील लोकांची संख्या भारताच्या लोकसंख्येच्या अंदाजे 52% आहे. ओबीसीतील लोकांना अनेकदा सामाजिक आणि आर्थिक भेदभावाचा सामना करावा लागतो.

ओबीसींना जात प्रवर्ग असेही म्हणतात. ओबीसीतील लोकांचा समावेश विविध जातींमध्ये होतो. यामध्ये शेती, व्यापार, उद्योग, कला, शिक्षण आणि इतर क्षेत्रांमध्ये काम करणारे लोकांचा समावेश होतो.

Maharashtra जात प्रवर्ग यादी

महाराष्ट्रातील इतर मागास प्रवर्ग (OBC) यादी खालीलप्रमाणे आहे:

मुख्य मागास वर्ग:

कुलकर्णी
माळी
शिंपी
कुंभार
तेली
लोहार
सुतार
न्हावी
धोबी
चांभार
गवळी
महार
मांग
भिल्ल
कासार
कुणबी
गव्हाणे
गवळी
कोळी
वंजारी
बंजारा
रामोशी
धनगर
गवंडी
मोची
वडार
चांदणे
बौद्ध
वारकरी
लिंगायत
आदीवासी

विशेष मागास प्रवर्ग:

गवळी (वाळवंटातील)
भिल्ल (वाळवंटातील)
कोळी (वाळवंटातील)
वंजारी (वाळवंटातील)
बंजारा (वाळवंटातील)
रामोशी (वाळवंटातील)
धनगर (वाळवंटातील)
गवंडी (वाळवंटातील)
मोची (वाळवंटातील)
वडार (वाळवंटातील)
चांदणे (वाळवंटातील)
बौद्ध (वाळवंटातील)
वारकरी (वाळवंटातील)
लिंगायत (वाळवंटातील)
आदीवासी (वनवासी)
गवळी (वनवासी)
भिल्ल (वनवासी)
कोळी (वनवासी)
वंजारी (वनवासी)
बंजारा (वनवासी)
रामोशी (वनवासी)
धनगर (वनवासी)
गवंडी (वनवासी)
मोची (वनवासी)
वडार (वनवासी)
चांदणे (वनवासी)
बौद्ध (वनवासी)
वारकरी (वनवासी)
लिंगायत (वनवासी)
आदीवासी (उपयोजना क्षेत्र)
गवळी (उपयोजना क्षेत्र)
भिल्ल (उपयोजना क्षेत्र)
कोळी (उपयोजना क्षेत्र)
वंजारी (उपयोजना क्षेत्र)
बंजारा (उपयोजना क्षेत्र)
रामोशी (उपयोजना क्षेत्र)
धनगर (उपयोजना क्षेत्र)
गवंडी (उपयोजना क्षेत्र)
मोची (उपयोजना क्षेत्र)
वडार (उपयोजना क्षेत्र)
चांदणे (उपयोजना क्षेत्र)
बौद्ध (उपयोजना क्षेत्र)
वारकरी (उपयोजना क्षेत्र)
लिंगायत (उपयोजना क्षेत्र)

या यादीमध्ये महाराष्ट्रातील इतर मागास प्रवर्गातील सर्व जातींचा समावेश आहे. या जातींना सरकारी नोकऱ्या आणि शैक्षणिक प्रवेशांमध्ये आरक्षण दिले जाते.

मराठी जातीचे प्रकार

मराठी जातींचे प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:

वर्ण: हिंदू धर्मातील जातिव्यवस्थेनुसार, जातींना चार वर्णांमध्ये विभागले गेले आहे: ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य आणि शूद्र.
- ब्राह्मण: धार्मिक आणि शैक्षणिक कार्ये करणारी जाती.
- क्षत्रिय: लष्करी आणि राजकीय कार्ये करणारी जाती.
- वैश्य: व्यापार आणि उद्योग करणारी जाती.
- शूद्र: शेती आणि इतर सेवा करणारी जाती.
जाती: वर्णव्यवस्थेव्यतिरिक्त, महाराष्ट्रात अनेक जाती आहेत. या जातींचा वर्गीकरण विविध आधारांवर केला जातो, जसे की:
- व्यवसाय: उदाहरणार्थ, माळी (शेतकरी), कुंभार (भांडी बनवणारे), लोहार (लोखंडकाम करणारे) इ.
- स्थान: उदाहरणार्थ, कोळी (वनवासी), भिल्ल (आदिवासी) इ.
- धर्म: उदाहरणार्थ, मुस्लिम, ख्रिश्चन इ.
अनुसूचित जाती (SC) आणि अनुसूचित जमाती (ST): भारत सरकारने सामाजिक आणि आर्थिकदृष्ट्या मागासलेल्या जाती आणि जमातींना अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमाती म्हणून घोषित केले आहे. या जाती आणि जमातींना सरकारी नोकऱ्या आणि शैक्षणिक प्रवेशांमध्ये आरक्षण दिले जाते.
इतर मागास वर्ग (OBC): भारत सरकारने सामाजिक आणि आर्थिकदृष्ट्या मागासलेल्या जाती आणि जमातींना इतर मागास वर्ग म्हणून घोषित केले आहे. या जाती आणि जमातींना सरकारी नोकऱ्या आणि शैक्षणिक प्रवेशांमध्ये आरक्षण दिले जाते.

महाराष्ट्रात, 2018 च्या जनगणनेनुसार, अनुसूचित जातींच्या लोकसंख्येचा हिस्सा 11.2% आहे, अनुसूचित जमातींच्या लोकसंख्येचा हिस्सा 9.0% आहे आणि इतर मागास वर्गांच्या लोकसंख्येचा हिस्सा 52.3% आहे.

महाराष्ट्रात एकूण किती जाती आहेत?

महाराष्ट्रात एकूण किती जाती आहेत याची अचूक संख्या सांगणे कठीण आहे. कारण जातींच्या वर्गीकरणाची कोणतीही एकसंध पद्धत नाही. तथापि, अंदाजे अंदाजानुसार, महाराष्ट्रात सुमारे 2000 पेक्षा जास्त जाती आहेत.

खुला म्हणजे काय?

खुला म्हणजे ज्या जातींना आरक्षणाचा लाभ मिळत नाही. महाराष्ट्रात, ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य आणि काही विशेष मागास प्रवर्गातील जातींना खुला म्हणून वर्गीकृत केले जाते.

मराठा OBC मध्ये येतो का?

मराठा जातीला ओबीसीमध्ये समाविष्ट करावे की नाही यावर महाराष्ट्रात वाद आहे. 2018 मध्ये, महाराष्ट्र सरकारने मराठा जातीला ओबीसीमध्ये समाविष्ट करण्याचा निर्णय घेतला. तथापि, हा निर्णय सर्वोच्च न्यायालयाने रद्द केला. सध्या, मराठा जातीला ओबीसीमध्ये समाविष्ट केले गेले नाही.

OBC मध्ये क्रिमी लेयर म्हणजे काय?

OBC मध्ये क्रिमी लेयर म्हणजे ज्या ओबीसींच्या कुटुंबाची उत्पन्नाची पातळी उच्च असेल त्यांना आरक्षणाच्या लाभातून वगळण्याची पद्धत. या पद्धतीनुसार, ज्या ओबीसींच्या कुटुंबाची वार्षिक उत्पन्न 8 लाख रुपये किंवा त्यापेक्षा जास्त असेल त्यांना आरक्षणाचा लाभ मिळत नाही.

मराठामध्ये किती जाती आहेत?

मराठामध्ये अनेक जाती आहेत. त्यापैकी काही प्रमुख जाती खालीलप्रमाणे आहेत:

क्षत्रिय मराठा: हे मराठा समाजातील सर्वात मोठे गट आहे. यामध्ये अनेक उपजातींमध्ये विभागलेले आहेत.
कुलकर्णी मराठा: हे मराठा समाजातील एक महत्त्वाचा गट आहे. यामध्ये मुख्यतः नोकरी करणाऱ्या मराठांचा समावेश होतो.
शेतकरी मराठा: हे मराठा समाजातील एक महत्त्वाचा गट आहे. यामध्ये मुख्यतः शेती करणाऱ्या मराठांचा समावेश होतो.

महार म्हणजे काय?

महार हे महाराष्ट्रातील एक जमाती आहे. हे जमातीचे मूळ गावकर, शेतकरी आणि मजूर आहेत. महाराष्ट्रातील 20% लोकसंख्येचा समावेश महार जमातीमध्ये होतो.

महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध धर्म कोणता आहे?

महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध धर्म हिंदू धर्म आहे. महाराष्ट्रातील लोकसंख्येच्या सुमारे 80% लोक हिंदू धर्माचे अनुयायी आहेत. महाराष्ट्रातील इतर प्रमुख धर्मांमध्ये इस्लाम, ख्रिश्चन धर्म आणि बौद्ध धर्म यांचा समावेश होतो.

नव बौद्ध कोण आहे?

नव बौद्ध हे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या नेतृत्वाखाली हिंदू धर्मातून बौद्ध धर्मात धर्मांतर केलेल्या व्यक्तींना म्हणतात. डॉ. आंबेडकरांनी 14 ऑक्टोबर 1956 रोजी नागपूर येथे 6 लाखांहून अधिक अनुयायांसह धर्मांतर केले.

जगातील प्रथम क्रमांकाचा धार्मिक कोणता आहे?

जगातील प्रथम क्रमांकाचा धार्मिक इस्लाम आहे. 2022 च्या अंदाजानुसार, जगातील सुमारे 2.48 अब्ज लोक इस्लाम धर्माचे अनुयायी आहेत.

जगातील पहिला धर्म कोणता?

जगातील पहिला धर्म बौद्ध धर्म आहे. बौद्ध धर्माची स्थापना गौतम बुद्ध यांनी सुमारे 2,500 वर्षांपूर्वी केली. बौद्ध धर्म हा जगातील चौथा सर्वात मोठा धर्म आहे.

नव बौद्धांच्या काही प्रमुख वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत:

ते डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या विचारसरणीचे अनुयायी आहेत.
ते सामाजिक न्याय आणि समतेच्या तत्त्वांचे समर्थन करतात.
ते बौद्ध धर्माच्या मूलभूत तत्त्वांचे पालन करतात.

नव बौद्ध भारतातील एक महत्त्वाचा सामाजिक-राजकीय गट आहेत. ते भारतीय समाजात सामाजिक आणि आर्थिक परिवर्तनासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत आहेत.

प्रवर्ग म्हणजे काय? – Pravarg Mhanje Kay

पुढे वाचा: