(15 जानेवारी) भारतीय सेना दिवस माहिती मराठी | Indian Army Day Marathi

भारतीय सेना दिवस: भारतीय लष्कराची स्थापना 1 एप्रिल 1895 रोजी ब्रिटिशांनी केली. भारतीय सैन्याची स्थापना 1 एप्रिल रोजी झाली परंतु भारतात 15 जानेवारी रोजी लष्कर दिन साजरा केला जातो. या मागचे कारण जाणून घेऊया.

भारतात दरवर्षी 15 जानेवारी रोजी भारतीय सेना दिवस साजरा केला जातो. ग्लोबल फायर पॉवर इंडेक्स 2017 नुसार, भारताचे सैन्य जगातील चौथ्या क्रमांकाचे बलवान सैन्य मानले जाते. या पॉवर इंडेक्सनुसार केवळ अमेरिका, रशिया आणि चीनचे लष्करच भारतापेक्षा सरस आहे. भारताचा शेजारी देश पाकिस्तान या यादीत 13 व्या क्रमांकावर आहे.

भारतीय सैन्याची उत्पत्ती ईस्ट इंडिया कंपनीच्या सैन्यातून झाली, जी नंतर ‘ब्रिटिश इंडियन आर्मी’ म्हणून ओळखली गेली आणि अखेरीस स्वातंत्र्यानंतर राष्ट्रीय सेना बनली.

(15 जानेवारी) भारतीय सेना दिवस माहिती मराठी – Indian Army Day Information in Marathi

भारतीय सेना दिवस इतिहास

सुमारे 200 वर्षे ब्रिटिशांच्या गुलामगिरीनंतर 15 ऑगस्ट 1947 रोजी भारताला स्वातंत्र्य मिळाले. भारत स्वतंत्र झाला तेव्हा देशभर अराजकतेचे वातावरण होते, दंगली आणि निर्वासितांच्या हालचालींमुळे अशांततेचे वातावरण होते.

त्यामुळे अनेक प्रशासकीय समस्या निर्माण होऊ लागल्या आणि नंतर फाळणीच्या काळात शांतता व सुव्यवस्था राखण्यासाठी लष्कराला परिस्थिती नियंत्रणात आणावी लागली.

भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर 14 जानेवारी 1949 पर्यंत भारतीय लष्कराची कमान ब्रिटिश कमांडर जनरल रॉय फ्रान्सिस बुचर यांच्याकडे होती. म्हणजेच भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर भारतीय लष्कराचे अध्यक्ष हे ब्रिटीश वंशाचेच असायचे.

15 ऑगस्ट 1947 रोजी स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर भारताची संपूर्ण सत्ता भारतीयांच्या हाती सोपवण्याची वेळ आली. तर 15 जानेवारी 1949 रोजी फील्ड मार्शल के. एम. करिअप्पा हे स्वतंत्र भारताचे पहिले भारतीय लष्करप्रमुख झाले. हा प्रसंग भारतीय लष्करासाठी अतिशय उल्लेखनीय असल्याने दरवर्षी हा दिवस भारतीय सेना दिवस म्हणून साजरा करण्याचा निर्णय घेण्यात आला आणि तेव्हापासून ही परंपरा आजतागायत सुरू आहे. 15 जानेवारी 1949 रोजी लष्कराची कमान भारताच्या हाती आली म्हणून 15 जानेवारीलाच भारतीय सेना दिवस साजरा केला जातो.

भारतीय सेना दिवस कसा साजरा केला जातो?

हा दिवस नवी दिल्ली आणि सर्व लष्करी मुख्यालयांमध्ये लष्करी परेड, लष्करी प्रदर्शने आणि इतर अधिकृत कार्यक्रमांसह साजरा केला जातो. या दिवशी त्या सर्व शूर सैनिकांना सलाम केला जातो ज्यांनी आपल्या देशाच्या आणि लोकांच्या कल्याणासाठी एक ना एक वेळ आपले सर्वोच्च बलिदान दिले आहे.

लष्कर दिनानिमित्त, दिल्ली छावणीच्या करिअप्पा परेड ग्राउंडवर दरवर्षी एक परेड काढली जाते, ज्याला लष्करप्रमुख सलामी देतात. 2018 मध्ये, 70 वा लष्कर दिन साजरा करण्यात आला ज्यामध्ये जनरल बिपिन रावत यांनी परेडची सलामी घेतली. 2019 मध्ये देखील जनरल बिपिन रावत यांनी 71 व्या आर्मी डे परेडची सलामी घेतली होती.

2021 मधील 73 व्या लष्कर दिनानिमित्त भारतीय लष्कराच्या अतिरिक्त माहिती महासंचालकांनी केलेल्या ट्विटद्वारे अशी माहिती देण्यात आली आहे की, भारतीय सैन्याने भारताच्या शानदार विजयासाठी सुवर्ण विजय वर्ष सोहळ्याचे आयोजन केले आहे. 1971 च्या युद्धात पाकिस्तानवर भारताच्या विजयाला 50 वर्षे पूर्ण झाल्याबद्दल 2021 हे ‘सुवर्ण विजय वर्ष’ म्हणून साजरे केले गेले होते.

फील्ड मार्शल के. एम. करिअप्पा बद्दल

फील्ड मार्शल. एम. करिअप्पा यांचा जन्म कर्नाटकात १८९९ मध्ये झाला आणि त्यांचे वडील कोडंदेरा हे महसूल अधिकारी होते. एम. करिअप्पा यांच्या घराचे नाव ‘चिम्मा’ होते. 1947 मध्ये झालेल्या भारत-पाक युद्धात त्यांनी पश्चिम सीमेवर भारतीय लष्कराचे नेतृत्वही केले होते.

सॅम माणेकशॉ हे भारताचे पहिले फील्ड मार्शल होते आणि त्यांना जानेवारी 1973 मध्ये ही पदवी प्रदान करण्यात आली होती. फील्ड मार्शल पद मिळविणारी दुसरी व्यक्ती ‘कोदंदेरा एम. करिअप्पा’ होते ज्यांना 14 जानेवारी 1986 रोजी ही रँक देण्यात आली होती.

हे लक्षात घेण्यासारखे आहे की फील्ड मार्शलची रँक ही ‘फाइव्ह स्टार’ रँक आहे जी भारतीय सैन्यात सर्वोच्च प्राप्त करण्यायोग्य रँक आहे. फील्ड मार्शलचा दर्जा लष्करप्रमुख ‘जनरल’ च्या अगदी वरचा मानला जातो. तथापि, ही पदवी सैन्यात सामान्यतः वापरली जात नाही. म्हणजेच सॅम माणेकशॉ आणि करिअप्पा यांच्यानंतर हा दर्जा कोणत्याही भारतीय लष्करप्रमुखाला देण्यात आलेला नाही.

भारतीय सेना दिवसाबद्दल (Indian Army Day): या 15 गोष्टींमधून जाणून घ्या आर्मी डेचे महत्त्व

1. भारतीय लष्कर आपल्या गौरवशाली परंपरेला अनुसरून दरवर्षी जानेवारी महिन्यात भारतीय सेना दिवस साजरा करते आणि त्यादरम्यान आपला धीटपणा दाखवण्यासोबतच त्या दिवसाचे स्मरण पूर्ण श्रद्धेने करते, कारण त्यादिवशी लष्कराची कमान प्रथमच भारतीयाच्या हाती होती..
2. 1947 मध्ये भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर लगेचच भारतीय लष्कराची स्थापना करण्यात आली. म्हणून 15 जानेवारीला भारतीय सेना दिवस साजरा केला जातो.
3. लेफ्टनंट जनरल केएम करिअप्पा यांनी 15 जानेवारी रोजी 1948 मध्ये शेवटचे ब्रिटिश कमांडर सर फ्रान्सिस बुचर यांच्याकडून भारतीय लष्कराचे पहिले भारतीय कमांडिंग-इन-चीफ म्हणून पदभार स्वीकारला. अशा प्रकारे लेफ्टनंट करिअप्पा हे लोकशाही भारताचे पहिले लष्करप्रमुख झाले.
4. त्यांच्या स्मरणार्थ भारतात दरवर्षी 15 जानेवारी रोजी भारतीय सेना दिवस साजरा केला जातो.
5. या दिवशी इंडिया गेट येथील अमर जवान ज्योती येथे शहीदांना श्रद्धांजली अर्पण करून दिवसाची सुरुवात होते.
6. या प्रसंगी सैन्याची अत्याधुनिक शस्त्रे आणि उपकरणे जसे की रणगाडे, क्षेपणास्त्रे, चिलखती वाहने इत्यादी प्रदर्शित केले जातात.
7. या दिवशी राजधानी दिल्लीत परेडचे आयोजन केले जाते आणि लष्कराच्या सर्व सहा कमांड हेडक्वार्टर आणि सैन्य आपल्या फायर पॉवरचे प्रदर्शन करतात.
8. या दिवशी लष्करप्रमुख शत्रूंना चोख प्रत्युत्तर देणाऱ्या सैनिकांचा आणि युद्धात देशासाठी बलिदान देणाऱ्या शहीदांच्या विधवांना लष्करी पदक आणि इतर पुरस्कार देऊन सन्मानित करतात.
9. परेड दरम्यान, सैन्य लढाईचे एक मॉडेल सादर करते आणि या वेळी त्यांच्या प्रतिक्रिया कौशल्य आणि रणनीतीबद्दल सांगते.
10. या परेडचा आणि शस्त्रास्त्रांच्या प्रदर्शनाचा उद्देश जगाला आपल्या शक्तीची जाणीव करून देणे आणि देशातील तरुणांना सैन्यात भरती होण्यासाठी प्रेरित करणे हा आहे.
11. भारतीय सैन्य निवृत्त सैनिक, वीर नारी आणि विधवा यांच्या कल्याणासाठी पेन्शन, मुलांसाठी सैनिक शाळा, परवडणाऱ्या किमतीत घरे, उत्कृष्ट आरोग्य सुविधा यासह अनेक योजना राबवते.
12. भारतीय सैन्य हे जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचे सैन्य आहे. ही पूर्णपणे ऐच्छिक सेवा आहे. लष्कराचे नियंत्रण आणि ऑपरेशन भारतीय संरक्षण मंत्रालयाच्या अंतर्गत केले जाते.
13. सध्या लष्करप्रमुख मनोज मुकुंद नरवणे आहेत. ज्यांनी 31 डिसेंबर 2019 रोजी हे पद स्वीकारले. भारताचे लष्करप्रमुख (सेनाप्रमुख) हे भारतीय लष्कराचे कमांडर आहेत.
14. भारतीय सैन्यात फील्ड मार्शलचा दर्जा सर्वोच्च मानला जातो. केंद्र सरकारच्या शिफारशीनुसार राष्ट्रपतींनी दिलेले हे मानद पद आहे. हे केवळ विशिष्ट परिस्थितीतच शिफारसीय आहे.
15. भारतीय सैन्य देशावर नैसर्गिक आपत्तीच्या वेळीही वेळ येते तेव्हा देशवासीयांच्या रक्षणासाठी जीवाचे रान करते.

लष्कर दिनानिमित्त भारतीय लष्कराच्या सर्व शूर जवानांना विनम्र अभिवादन. जय हिंद, जय हिंद सेना !!

आशा आहे की, हा लेख वाचल्यानंतर तुम्हाला हे समजले असेल की भारतात 15 जानेवारीला भारतीय सेना दिवस का साजरा केला जातो.

पुढे वाचा:

• स्वामी विवेकानंद माहिती मराठी
• स्वामी विवेकानंद निबंध मराठी
• राजमाता जिजाऊ माहिती मराठी
• लाल बहादूर शास्त्री माहिती मराठी
• शिवाजी महाराज मराठी माहिती
• शिवाजी महाराज निबंध मराठी
• शिवाजी महाराजांनी जिंकलेले किल्ले
• सर्वपल्ली राधाकृष्णन मराठी माहिती
• सरदार वल्लभभाई पटेल माहिती मराठी
• महात्मा गांधी मराठी माहिती
• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर माहिती मराठी
• सावित्रीबाई फुले माहिती मराठी
• समर्थ रामदास स्वामी माहिती मराठी
• संत नामदेव यांची माहिती 
• संत ज्ञानेश्वर महाराज माहिती मराठी
• संत तुकाराम माहिती मराठी
• संत एकनाथ महाराजांची माहिती