उपमेय म्हणजे काय? – Upameya Mhanje Kay
Table of Contents
उपमेय म्हणजे ज्या गोष्टीचे वर्णन केले जाते, तिचे वर्णन करताना तिच्याशी साधर्म्य असलेली दुसरी गोष्ट वापरणे. उपमेय हे एक अलंकारविशेष आहे.
उदाहरणार्थ, “मुख कमलासारखे सुंदर आहे” या वाक्यात “मुख” हे उपमेय आहे आणि “कमल” हे उपमान आहे. या वाक्यात, मुखाचे वर्णन करताना त्याचे साधर्म्य कमलाशी दाखवले आहे.
उपमेयाचे प्रकार
उपमेयाचे दोन मुख्य प्रकार आहेत:
- सादृश्य उपमेय
- अप्रस्तुत उपमेय
सादृश्य उपमेय
सादृश्य उपमेयात, उपमेय आणि उपमान यांच्यातील साधर्म्य दर्शवणारा शब्द किंवा वाक्य उघडपणे लिहिलेले असते.
उदाहरणार्थ, “मुख कमलासारखे सुंदर आहे” या वाक्यात “सारखे” हा शब्द उपमेय आणि उपमान यांच्यातील साधर्म्य दर्शवतो.
अप्रस्तुत उपमेय
अप्रस्तुत उपमेयात, उपमेय आणि उपमान यांच्यातील साधर्म्य दर्शवणारा शब्द किंवा वाक्य उघडपणे लिहिलेले नसते.
उदाहरणार्थ, “तीचे मुख कमलासारखे आहे” या वाक्यात “सारखे” हा शब्द उघडपणे लिहिलेला नाही, परंतु उपमेय आणि उपमान यांच्यातील साधर्म्य दर्शवतो.
उपमेयाचे सौंदर्य
उपमेय हे एक सौंदर्यपूर्ण अलंकारविशेष आहे. ते वाक्यातील आशय अधिक स्पष्ट आणि प्रभावी बनवते. उपमेय वापरल्याने वाचकाच्या मनात प्रतिमा निर्माण होतात आणि वाक्य अधिक अर्थपूर्ण बनते.
उपमेय आणि उपमान उदाहरण
उपमेय म्हणजे ज्या गोष्टीचे वर्णन केले जाते, तिचे वर्णन करताना तिच्याशी साधर्म्य असलेली दुसरी गोष्ट वापरणे. उपमान हे त्या दुसऱ्या गोष्टीला म्हणतात.
उदाहरणार्थ, “मुख कमलासारखे सुंदर आहे” या वाक्यात “मुख” हे उपमेय आहे आणि “कमल” हे उपमान आहे. या वाक्यात, मुखाचे वर्णन करताना त्याचे साधर्म्य कमलाशी दाखवले आहे.
उपमा अलंकार उदाहरण मराठी
उपमा अलंकारात, उपमेय आणि उपमान यांच्यातील साधर्म्य दर्शवणारा शब्द किंवा वाक्य उघडपणे लिहिलेले असते.
उदाहरणार्थ, “मुख कमलासारखे सुंदर आहे” या वाक्यात, “सारखे” हा शब्द उपमेय आणि उपमान यांच्यातील साधर्म्य दर्शवतो.
इतर काही उपमा अलंकाराचे उदाहरण खालीलप्रमाणे आहेत:
- “डोळे नील कमळासारखे आहेत.”
- “केस काळे नागमोडी आहेत.”
- “शरीर चंदनाच्या आभासारखे आहे.”
- “वाणी मधाच्या धारासारखी आहे.”
- “हृदय हिरेसारखे आहे.”
- “मन चंद्रासारखे आहे.”
- “जीवन क्षणभंगुर आहे.”
- “प्रेम आग आहे.”
रूपक अलंकार मराठी उदाहरण 10
रूपक अलंकारात, उपमेय आणि उपमान यांच्यातील साधर्म्य इतके स्पष्ट असते की उपमेय आणि उपमान यांच्यातील भेदभाव होतो.
उदाहरणार्थ, “ती कमळ आहे” या वाक्यात, “ती” हे उपमेय आहे आणि “कमल” हे उपमान आहे. या वाक्यात, “ती” आणि “कमल” यांच्यातील भेदभाव नाही. म्हणजेच, “ती” म्हणजेच “कमल”.
इतर काही रूपक अलंकाराचे उदाहरण खालीलप्रमाणे आहेत:
- “ते शूरवीर आहे.”
- “ती सुंदर आहे.”
- “तो ज्ञानी आहे.”
- “हे प्रेम आहे.”
- “जीवन एक यात्रा आहे.”
- “प्रेम एक आग आहे.”
- “दुःख एक काळोट आहे.”
- “सुख एक प्रकाश आहे.”
उपमेय आणि उपमान हे दोन्ही अलंकारविशेष वापरून वाक्यातील आशय अधिक स्पष्ट आणि प्रभावी बनवता येतो. उपमेय वापरल्याने वाचकाच्या मनात प्रतिमा निर्माण होतात आणि वाक्य अधिक अर्थपूर्ण बनते. तर, रूपक वापरल्याने वाचकाच्या मनात एक नवीन अर्थाची निर्मिती होते.
पुढे वाचा: