हडप्पा संस्कृतीची वैशिष्ट्ये | Hadappa Sanskruti Chi Vaishishte

हडप्पा संस्कृतीची वैशिष्ट्ये – Hadappa Sanskruti Chi Vaishishte

हडप्पा संस्कृती ही एक प्राचीन ताम्रयुगीन संस्कृती होती जी इ. स. पू. २७०० ते १५०० पर्यंत भारताच्या उत्तर-पश्चिम भागात आणि आजच्या पाकिस्तानमध्ये अस्तित्वात होती. ही संस्कृती सिंधू नदीच्या खोऱ्यात विकसित झाली आणि तिला सिंधू संस्कृती असेही म्हणतात.

हडप्पा संस्कृतीची सुरुवात इ. स. पू. २७०० च्या सुमारास झाली असे मानले जाते. या संस्कृतीची राजधानी हडप्पा आणि मोहेंजोदारो ही शहरे होती. हडप्पा संस्कृतीच्या इतर महत्त्वाच्या शहरांमध्ये कालीबंगन, राखीगढी, लोथल, धोलावीरा इत्यादींचा समावेश होतो.

हडप्पा संस्कृतीची काही प्रमुख वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत:

  • नगररचना: हडप्पा संस्कृतीची नगररचना अत्यंत प्रगत होती. शहरे चांगल्या प्रकारे नियोजित होती आणि त्यात रस्ते, तटबंदी, सांडपाण्याची व्यवस्था, स्नानगृहे, बाजारपेठा इत्यादी सुविधा होत्या.
  • नगरे: हडप्पा संस्कृतीतील शहरे मोठी आणि विकसित होती. या शहरांमध्ये लाखो लोक राहत होते. हडप्पा संस्कृतीतील सर्वात मोठी शहरे हडप्पा आणि मोहेंजोदारो होती.
  • व्यापार: हडप्पा संस्कृतीची व्यापारी व्यवस्था अत्यंत विकसित होती. हडप्पा संस्कृतीचे व्यापारी इतर संस्कृतींशी व्यापार करत होते.
  • कला आणि संस्कृती: हडप्पा संस्कृतीची कला आणि संस्कृती अत्यंत समृद्ध होती. हडप्पा संस्कृतीतील लोक शिल्प, चित्रकला, कलाकुसरी आणि संगीत यामध्ये कुशल होते.
  • धातूशास्त्र: हडप्पा संस्कृतीतील लोक धातूशास्त्रात प्रगत होते. त्यांनी तांबे, शिसे आणि सोन्याचा वापर करून विविध प्रकारची वस्तू बनवल्या.
  • शेती: हडप्पा संस्कृतीतील लोक शेतीत प्रगत होते. ते गहू, तांदूळ, कपाशी, ऊस इत्यादी पिके घेत असत.
  • पाणी व्यवस्था: हडप्पा संस्कृतीत पाणी व्यवस्था अत्यंत चांगली होती. त्यांनी विहिरी, कालवे आणि जलाशय बांधून पाण्याचा वापर शेती, पिण्यासाठी आणि इतर घरगुती कामांसाठी केला.

हडप्पा संस्कृती ही भारताच्या इतिहासातील एक महत्त्वाची संस्कृती होती. या संस्कृतीने भारताच्या संस्कृती आणि सभ्यतेवर मोठा प्रभाव पाडला.

हडप्पा संस्कृतीचा ऱ्हास इ. स. पू. १५०० च्या सुमारास झाला असे मानले जाते. या ऱ्हासाचे अनेक कारणे सांगितली जातात, जसे की नैसर्गिक आपत्ती, अंतर्गत संघर्ष किंवा इतर संस्कृतींशी संघर्ष.

हडप्पा संस्कृतीच्या ऱ्हासानंतर भारतात लोहयुगीन संस्कृती उदयास आली.

हडप्पा संस्कृतीचा शोध कोणी लावला

हडप्पा संस्कृतीचा शोध इ. स. १९२१ मध्ये भारतीय पुरातत्त्व सर्वेक्षणाने लावला. या संस्कृतीचे प्रथम अवशेष लाहोर-मुलतान रेल्वे मार्गाचे काम सुरू असताना लाहोरपासून सुमारे १०० किलोमीटर उत्तरेस असलेल्या हडप्पा गावात सापडले. या अवशेषांचे उत्खनन सर जॉन मार्शल यांच्या नेतृत्वाखाली केले गेले. उत्खननादरम्यान हडप्पा संस्कृतीच्या अनेक महत्त्वाच्या अवशेषांचा शोध लागला, ज्यात घरे, रस्ते, तटबंदी, स्नानगृहे, बाजारपेठा, मोहोरे, दागिने, भांडी इत्यादींचा समावेश होतो.

हडप्पा संस्कृतीचे शोध लागण्यापूर्वी, भारताच्या प्राचीन इतिहासाबद्दल फारशी माहिती नव्हती. हडप्पा संस्कृतीच्या शोधामुळे भारताच्या प्राचीन इतिहासाबद्दल आपली समज मोठ्या प्रमाणात बदलली. हडप्पा संस्कृती ही भारतातील सर्वात प्राचीन संस्कृतींपैकी एक मानली जाते.

हडप्पा संस्कृतीची वैशिष्ट्ये – Hadappa Sanskruti Chi Vaishishte

पुढे वाचा:

Leave a Reply