राजपत्र म्हणजे काय? – Rajpatra Mhanje Kay
Table of Contents
राजपत्र म्हणजे शासकीय विधिविधान, अधिनियम, अधिसूचना. देशाच्या संविधानानुसार झालेल्या लोकप्रतिनिधींच्या निवडणुका व शासकीय अधिकाऱ्यांच्या नियुक्त्या, कामकाजविषयक घोषणा व निर्णय आणि धोरणात्मक निवेदने प्रसृत करणारे हे सरकारी नियतकालिक असते.
राजपत्रात सहसा खालील गोष्टींचा समावेश होतो:
- नवीन कायदे: राजपत्रात नवीन कायदे आणि त्यांचे नियम आणि तरतुदी प्रकाशित केल्या जातात.
- अधिसूचना: राजपत्रात सरकारने जारी केलेल्या अधिसूचना प्रकाशित केल्या जातात. अधिसूचनांमध्ये विविध प्रकारच्या सूचना, आदेश आणि निर्देश असू शकतात.
- नियुक्त्या: राजपत्रात शासकीय अधिकाऱ्यांच्या नियुक्त्या प्रकाशित केल्या जातात.
- घोषणा: राजपत्रात सरकारने जारी केलेल्या घोषणा प्रकाशित केल्या जातात. घोषणांमध्ये विविध प्रकारच्या माहिती आणि सूचना असू शकतात.
- निर्णय: राजपत्रात सरकारने घेतलेले निर्णय प्रकाशित केले जातात. निर्णयांमध्ये विविध प्रकारचे आदेश, निर्देश आणि नियम असू शकतात.
राजपत्र हे सरकारच्या क्रियाकलापांवर लोकांना माहिती देण्याचे एक महत्त्वाचे साधन आहे. राजपत्राद्वारे सरकार आपल्या निर्णयांचे स्पष्टीकरण देते आणि त्याच्या धोरणांबद्दल माहिती देते.
भारतात, राजपत्राची जबाबदारी भारत सरकारच्या प्रेस इन्फॉर्मेशन ब्युरो (PIB) च्या अंतर्गत येणाऱ्या गॅझेट ऑफ इंडिया विभागाकडे आहे. गॅझेट ऑफ इंडियाचे दोन भाग आहेत:
- गॅझेट ऑफ इंडिया, पार्ट I: या भागात नवीन कायदे, अधिसूचना आणि सरकारने घेतलेले महत्त्वाचे निर्णय प्रकाशित केले जातात.
- गॅझेट ऑफ इंडिया, पार्ट II: या भागात विविध सरकारी विभाग आणि मंत्रालयांकडून जारी केलेल्या अधिसूचना आणि सूचना प्रकाशित केल्या जातात.
सरकारी राजपत्र म्हणजे काय?
सरकारी राजपत्र म्हणजे शासकीय विधिविधान, अधिनियम, अधिसूचना. देशाच्या संविधानानुसार झालेल्या लोकप्रतिनिधींच्या निवडणुका व शासकीय अधिकाऱ्यांच्या नियुक्त्या, कामकाजविषयक घोषणा व निर्णय आणि धोरणात्मक निवेदने प्रसृत करणारे हे सरकारी नियतकालिक असते.
राजपत्रात सहसा खालील गोष्टींचा समावेश होतो:
- नवीन कायदे: राजपत्रात नवीन कायदे आणि त्यांचे नियम आणि तरतुदी प्रकाशित केल्या जातात.
- अधिसूचना: राजपत्रात सरकारने जारी केलेल्या अधिसूचना प्रकाशित केल्या जातात. अधिसूचनांमध्ये विविध प्रकारच्या सूचना, आदेश आणि निर्देश असू शकतात.
- नियुक्त्या: राजपत्रात शासकीय अधिकाऱ्यांच्या नियुक्त्या प्रकाशित केल्या जातात.
- घोषणा: राजपत्रात सरकारने जारी केलेल्या घोषणा प्रकाशित केल्या जातात. घोषणांमध्ये विविध प्रकारच्या माहिती आणि सूचना असू शकतात.
- निर्णय: राजपत्रात सरकारने घेतलेले निर्णय प्रकाशित केले जातात. निर्णयांमध्ये विविध प्रकारचे आदेश, निर्देश आणि नियम असू शकतात.
राजपत्र हे सरकारच्या क्रियाकलापांवर लोकांना माहिती देण्याचे एक महत्त्वाचे साधन आहे. राजपत्राद्वारे सरकार आपल्या निर्णयांचे स्पष्टीकरण देते आणि त्याच्या धोरणांबद्दल माहिती देते.
मला भारताचे राजपत्र कोठे मिळेल?
भारताचे राजपत्र गॅझेट ऑफ इंडिया नावाने प्रकाशित केले जाते. गॅझेट ऑफ इंडियाचे दोन भाग आहेत:
- गॅझेट ऑफ इंडिया, पार्ट I: या भागात नवीन कायदे, अधिसूचना आणि सरकारने घेतलेले महत्त्वाचे निर्णय प्रकाशित केले जातात.
- गॅझेट ऑफ इंडिया, पार्ट II: या भागात विविध सरकारी विभाग आणि मंत्रालयांकडून जारी केलेल्या अधिसूचना आणि सूचना प्रकाशित केल्या जातात.
गॅझेट ऑफ इंडियाची प्रत आपण खालील ठिकाणी मिळवू शकता:
- भारत सरकारची अधिकृत वेबसाइट
- भारत सरकारचे प्रेस इन्फॉर्मेशन ब्युरो (PIB)
- विविध सरकारी पुस्तकालयांमध्ये
राजपत्र आणि वर्तमानपत्रात काय फरक आहे?
राजपत्र आणि वर्तमानपत्र दोन्हीमध्ये सरकारच्या क्रियाकलापांबद्दल माहिती असते. मात्र, त्यात काही महत्त्वाचे फरक आहेत:
- राजपत्र हे एक अधिकृत दस्तऐवज आहे, तर वर्तमानपत्र हे एक खाजगी प्रकाशन आहे.
- राजपत्रात सरकारने जारी केलेल्या सर्व महत्त्वाच्या अधिसूचना, निर्णय आणि घोषणा प्रकाशित केल्या जातात, तर वर्तमानपत्रात सरकारच्या क्रियाकलापांबरोबरच इतरही बातम्या आणि माहिती प्रकाशित केली जाते.
- राजपत्राची प्रत आपण सरकारच्या अधिकृत वेबसाइटवरून किंवा सरकारी पुस्तकालयांमधून विनामूल्य मिळवू शकता, तर वर्तमानपत्राची प्रत विकत घ्यावी लागते.
राजपत्र किती वेळा प्रकाशित केले जाते?
भारतात, राजपत्र दररोज प्रकाशित केले जाते. राजपत्राचे दोन भाग आहेत:
- गॅझेट ऑफ इंडिया, पार्ट I: हे भाग दररोज सकाळी प्रकाशित केले जाते. या भागात नवीन कायदे, महत्त्वाच्या अधिसूचना आणि सरकारने घेतलेले महत्त्वाचे निर्णय प्रकाशित केले जातात.
- गॅझेट ऑफ इंडिया, पार्ट II: हे भाग दररोज दुपारी प्रकाशित केले जाते. या भागात विविध सरकारी विभाग आणि मंत्रालयांकडून जारी केलेल्या अधिसूचना आणि सूचना प्रकाशित केल्या जातात.
अधिकृत राजपत्र म्हणजे काय?
अधिकृत राजपत्र म्हणजे सरकारने अधिकृतपणे मान्यता दिलेले राजपत्र. भारतात, गॅझेट ऑफ इंडिया हे अधिकृत राजपत्र आहे. गॅझेट ऑफ इंडियामध्ये प्रकाशित केलेल्या अधिसूचना, निर्णय आणि घोषणा यांचे पालन करणे बंधनकारक आहे.
राजपत्र अधिसूचनेत GSR म्हणजे काय?
राजपत्र अधिसूचनेत GSR म्हणजे Government of India Notification. GSR चा अर्थ असा की ही अधिसूचना भारत सरकारने जारी केली आहे.
राजपत्र अधिसूचना कशी जारी करावी?
भारतात, राजपत्र अधिसूचना जारी करण्याची प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:
- संबंधित सरकारी विभाग किंवा मंत्रालय अधिसूचना तयार करते.
- अधिसूचना तयार झाल्यानंतर ती संबंधित मंत्रालयाच्या कायदेशीर विभागाद्वारे तपासली जाते.
- कायदेशीर विभागाकडून मंजुरी मिळाल्यानंतर अधिसूचना भारत सरकारच्या प्रेस इन्फॉर्मेशन ब्युरो (PIB) ला पाठविली जाते.
- PIB अधिसूचनाची प्रत तयार करते आणि ती गॅझेट ऑफ इंडियामध्ये प्रकाशित करते.
राजपत्र अधिसूचना जारी करण्याची विशिष्ट प्रक्रिया संबंधित विभाग किंवा मंत्रालयाद्वारे निश्चित केली जाते. तथापि, सामान्यतः, अधिसूचना तयार करताना खालील गोष्टी लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे:
- अधिसूचना स्पष्ट, संक्षिप्त आणि तथ्यात्मक असावी.
- अधिसूचनामध्ये सर्व आवश्यक माहिती असावी.
- अधिसूचनामध्ये संबंधित कायदेशीर तरतुदींचा उल्लेख असावा.
भारताचे राजपत्र कोणते मंत्रालय प्रकाशित करते?
भारताचे राजपत्र भारत सरकारच्या प्रेस इन्फॉर्मेशन ब्युरो (PIB) द्वारे प्रकाशित केले जाते. PIB हे भारत सरकारचे एक स्वायत्त संस्था आहे. PIB भारत सरकारच्या क्रियाकलापांबद्दल माहिती प्रसारित करण्याची जबाबदारी पार पाडते.
PIB द्वारे प्रकाशित केले जाणारे राजपत्र हे भारत सरकारचे अधिकृत दस्तऐवज आहे. राजपत्रात सरकारने जारी केलेल्या सर्व महत्त्वाच्या अधिसूचना, निर्णय आणि घोषणा प्रकाशित केल्या जातात.
पुढे वाचा:
- आई म्हणजे काय?
- कॉमर्स म्हणजे काय?
- ईमेल आयडी म्हणजे काय?
- व्यभिचार म्हणजे काय?
- उपमेय म्हणजे काय?
- सिटी सर्वे उतारा म्हणजे काय?
- मानसिक आजार म्हणजे काय?
- तवारीख म्हणजे काय?
- परीस म्हणजे काय?
- हनिमून म्हणजे काय?
- सायटिका म्हणजे काय?
- नैसर्गिक संख्या म्हणजे काय?
- विकारी शब्द म्हणजे काय?
- अजवाइन म्हणजे काय?
- आचारसंहिता म्हणजे काय?