लाल बहादूर शास्त्री निबंध मराठी – Lal Bahadur Shastri Essay in Marathi
श्री लाल बहादूर शास्त्री यांचा जन्म 2 ऑक्टोबर 1904 रोजी उत्तर प्रदेशातील वाराणसीपासून सात मैलांवर असलेल्या मुघलसराय या लहानशा रेल्वे शहरात झाला. त्याचे वडील शाळेत शिक्षक होते. लाल बहादूर शास्त्री केवळ दीड वर्षांचे असताना त्यांच्या वडिलांचे निधन झाले. त्याची आई आपल्या तीन मुलांसह वडिलांच्या घरी स्थायिक झाली.
लाल बहादूर यांचे त्या छोट्याशा गावात झालेले शालेय शिक्षण फारसे खास नव्हते, पण गरिबीने ग्रासलेले असतानाही त्यांचे बालपण बऱ्यापैकी आनंदात गेले.
हायस्कूलचे शिक्षण घेण्यासाठी त्याला वाराणसीमध्ये त्याच्या काकांकडे राहायला पाठवण्यात आले. घरी सगळे त्याला नान्हे नावाने हाक मारायचे. रस्त्यावर प्रचंड उकाडा असायचा त्या कडक उन्हातही तो अनेक मैल अनवाणी चालत शाळेत जायचा.
जसजसे ते मोठे झाले तसतसे लाल बहादूर शास्त्री यांना देशाच्या परकीय गुलामगिरीतून मुक्त होण्याच्या लढ्यात अधिक रस वाटू लागला. भारतातील ब्रिटीश राजवटीला पाठिंबा देणाऱ्या भारतीय राजांचा महात्मा गांधींनी केलेला निषेध पाहून ते खूप प्रभावित झाले. लाल बहादूर शास्त्री जेव्हा केवळ अकरा वर्षांचे होते तेव्हा त्यांनी राष्ट्रीय स्तरावर काहीतरी करण्याचा संकल्प केला होता.
गांधीजींनी आपल्या देशवासियांना असहकार चळवळीत सामील होण्याचे आवाहन केले, तेव्हा लाल बहादूर शास्त्रींचे वय अवघे सोळा वर्षे होते. महात्मा गांधींच्या या आवाहनावर त्यांनी अभ्यास सोडण्याचा निर्णय घेतला होता. त्याच्या या निर्णयाने त्याच्या आईच्या आशा भंगल्या. त्याचा निर्णय चुकीचा असल्याचे सांगून त्याच्या कुटुंबीयांनी त्याला रोखण्याचा खूप प्रयत्न केला पण त्यात ते अपयशी ठरले. लाल बहादूरांनी मन वळवले होते. बाहेरून नम्र दिसणारे लाल बहादूर आतून खडकासारखे खंबीर असल्याने एकदा त्यांनी मनाशी बांधले की ते कधीही आपला निर्णय बदलणार नाहीत हे त्यांच्या जवळच्या सर्वांना माहीत होते.
लाल बहादूर शास्त्री वाराणसीतील काशी विद्या पीठात सामील झाले, जे ब्रिटीश राजवटीचा अवमान करून स्थापन झालेल्या अनेक राष्ट्रीय संस्थांपैकी एक आहे. येथे ते देशातील महान विद्वान आणि राष्ट्रवादी यांच्या प्रभावाखाली आले. विद्या पीठाने त्यांना बहाल केलेल्या पदवीचे नाव ‘शास्त्री’ असे होते, पण लोकांच्या मनात ते त्यांच्या नावाचा एक भाग म्हणून स्थिरावले.
1927 मध्ये त्यांचे लग्न झाले. त्यांची पत्नी ललिता देवी मिर्झापूरची होती जी त्यांच्याच गावापासून जवळ होती. त्यांचा विवाह सर्वच बाबतीत पारंपारिक होता. हुंड्याच्या नावावर चरखा आणि हाताने विणलेले काही मीटर कापड होते. त्यांना हुंड्याच्या रूपाने यापेक्षा अधिक काही नको होते.
1930 मध्ये महात्मा गांधींनी मीठ कायदा मोडून दांडीला प्रयाण केले. या प्रतीकात्मक संदेशाने संपूर्ण देशात एक प्रकारची क्रांती घडवून आणली. लाल बहादूर शास्त्री मोठ्या शक्तीने स्वातंत्र्याच्या या लढ्यात सामील झाले. त्यांनी अनेक बंडखोर मोहिमांचे नेतृत्व केले आणि एकूण सात वर्षे ब्रिटिश तुरुंगात घालवली. स्वातंत्र्याच्या या लढ्याने ते पूर्णपणे परिपक्व झाले.
स्वातंत्र्यानंतर काँग्रेस सत्तेवर आली, त्याआधीच राष्ट्रीय लढ्याचे नेते लालबहादूर शास्त्रींचे महत्त्व समजून घेतले होते. 1946 मध्ये जेव्हा काँग्रेसचे सरकार स्थापन झाले तेव्हा या ‘छोट्या डायनॅमो’ला देशाच्या कारभारात विधायक भूमिका बजावण्यास सांगितले होते. त्यांना त्यांच्या गृहराज्य उत्तर प्रदेशचे संसदीय सचिव म्हणून नियुक्त करण्यात आले आणि लवकरच ते गृहमंत्री पदापर्यंत पोहोचले. त्यांची कठोर परिश्रम करण्याची क्षमता आणि कार्यकुशलता उत्तर प्रदेशात एक दंतकथा बनली.
1951 मध्ये ते नवी दिल्लीला गेले आणि त्यांनी केंद्रीय मंत्रिमंडळाच्या अनेक खात्यांचा कार्यभार सांभाळला – रेल्वे मंत्री; परिवहन आणि दळणवळण मंत्री; वाणिज्य आणि उद्योग मंत्री; नेहरूजींच्या आजारपणात गृहमंत्री आणि खात्याशिवाय मंत्री. त्याची प्रतिष्ठा वाढतच गेली. एक रेल्वे अपघात ज्यामध्ये अनेक लोकांचा मृत्यू झाला, याला स्वत:ला जबाबदार समजून त्यांनी रेल्वेमंत्रिपदाचा राजीनामा दिला होता. त्यांच्या या अभूतपूर्व उपक्रमाचे देश आणि संसदेने भरभरून कौतुक केले.
तत्कालीन पंतप्रधान पंडित नेहरू यांनी या घटनेवर संसदेत बोलताना लाल बहादूर शास्त्री यांच्या प्रामाणिकपणाची आणि उच्च आदर्शांची प्रशंसा केली होती. ते म्हणाले की लाल बहादूर शास्त्री यांचा राजीनामा मी जे घडले त्याला ते जबाबदार आहेत म्हणून नाही तर ते घटनात्मक प्रतिष्ठेचे उदाहरण प्रस्थापित करेल म्हणून स्वीकारले आहे. रेल्वे अपघातावरील प्रदीर्घ चर्चेला उत्तर देताना लाल बहादूर शास्त्री म्हणाले; “कदाचित माझ्या लहान उंचीमुळे आणि नम्रपणामुळे लोकांना वाटते की मी पुरेसा बलवान नाही. मी शारिरीक दृष्ट्या मजबूत नसलो तरी आंतरिक दृष्ट्या मी तितका कमकुवत देखील नाही असे मला वाटते. “कदाचित माझ्या लहान उंचीमुळे आणि नम्रपणामुळे लोकांना वाटते की मी पुरेसा बलवान नाही. मी शारिरीक दृष्ट्या मजबूत नसलो तरी आंतरिक दृष्ट्या मी तितका कमकुवत देखील नाही असे मला वाटते.
मंत्रिपदाच्या कारकिर्दीतही त्यांनी काँग्रेस पक्षाचे कामकाज पाहिले आणि त्यात मोठे योगदान दिले. 1952, 1957 आणि 1962 च्या सार्वत्रिक निवडणुकांमध्ये पक्षाच्या निर्णायक आणि जबरदस्त यशात त्यांची संघटनात्मक प्रतिभा आणि गोष्टींचे बारकाईने परीक्षण करण्याची त्यांची अद्भुत क्षमता हे प्रमुख योगदान होते.
तीस वर्षांहून अधिक काळ समर्पित सेवा करताना, लाल बहादूर शास्त्री त्यांच्या उदात्त भक्ती आणि कर्तृत्वाने लोकांमध्ये प्रसिद्ध झाले. नम्र, खंबीर, सहनशील आणि जबरदस्त आंतरिक शक्ती असलेले शास्त्रीजी लोकांच्या भावना समजून घेणारी व्यक्ती म्हणून उदयास आले. देशाला प्रगतीच्या मार्गावर आणणारे ते द्रष्टे होते. लाल बहादूर शास्त्री यांच्यावर महात्मा गांधींच्या राजकीय शिकवणीचा खूप प्रभाव होता. त्यांचे गुरू महात्मा गांधी यांच्या याच स्वरात त्यांनी एकदा म्हटले होते – “कष्ट हे प्रार्थनेसारखे आहे”. महात्मा गांधींसारखे विचार असलेले लाल बहादूर शास्त्री ही भारतीय संस्कृतीची उत्तम ओळख आहे.
लाल बहादूर शास्त्री यांच्यावर निबंध
मूर्ती लहान, पण किर्ती महान असे ज्यांना संबोधले जाते ते आपल्या देशाचे दुसरे पंतप्रधान म्हणजे लाल बहादूर शास्त्री होत. लाल बहादूर शास्त्रींचा पोशाख अगदी साधा असे. धोतर, सदरा व पांढरी टोपी. टोपी ते सरळ घालत. ते स्वभावाने खूप प्रेमळ होते. त्यांचे विचारही सरळ होते. त्यांच्या पत्नीचे नाव ललितागौरी होते. लाल बहादूर शास्त्रींची शिस्त अतिशय कडक होती. त्यांना शिस्तीचा, नियमांचा भंग केलेला आवडत नसे.
ते पंतप्रधान असताना पाकिस्तानबरोबरचे युद्ध भारत जिंकला होता. कारण लाल बहादूर शास्त्रींचे घोषवाक्य होते, ‘जय जवान जय किसान!’ ते सैनिक आणि शेतकऱ्यांचा आदर करीत असत. असे होते लाल बहादूर शास्त्री.
पुढे वाचा:
- स्वामी विवेकानंद निबंध मराठी
- मकरसंक्रांत निबंध मराठी
- प्रजासत्ताक दिन निबंध मराठी
- नवीन वर्ष निबंध मराठी
- पावसाळा निबंध मराठी
- मानव आणि पर्यावरण
- पर्यावरण निबंध मराठी
- माझा आवडता प्राणी सिंह
- माझा आवडता प्राणी गाय
- माझा आवडता प्राणी कुत्रा
- माझा आवडता प्राणी निबंध
- माझा आवडता प्राणी हत्ती निबंध
- माझा आवडता पक्षी पोपट
- पोपट पक्षी माहिती मराठी
- शिवाजी महाराज निबंध मराठी
- माझा आवडता शिक्षक निबंध मराठी
- माझी मायबोली मराठी निबंध
- माझा महाराष्ट्र निबंध मराठी
- माझे आजोळ निबंध मराठी
- स्वतःवर निबंध मराठी
- माझी बहिण निबंध
- माझी शाळा मराठी निबंध
- माझी आई निबंध मराठी
- दिवाळी सणाची माहिती मराठीत
- दिवाळी निबंध मराठी
- माझे आजोबा निबंध मराठी
- माझी आजी निबंध मराठी
- माझे बाबा निबंध मराठी
- मी पाहिलेला अपघात निबंध
- माझा आवडता खेळ निबंध